Đã copy

Cốm Tú Lệ, món quà của núi rừng Tây Bắc

Chủ nhật, 06/10/2019, 15:00 GMT+7

Cốm Tú Lệ không chỉ là một món đặc sản, mà còn là hiện thân của văn hóa sinh hoạt cộng đồng của vùng núi rừng Tây Bắc

Đã từ lâu, thung lũng Tú Lệ được biết đến bởi giống lúa nếp tan quý hiếm, là nguyên liệu chính làm nên bao món ăn “tinh hoa ẩm thực” của vùng đất này. Trong đó có cốm Tú Lệ mềm dẻo, thơm bùi, không chỉ mang đậm hương vị núi rừng Tây Bắc mà còn là giá trị tinh thần của đồng bào các dân tộc nơi đây.

Nếp tan, giống lúa đặc biệt làm nên cốm Tú Lệ. Ảnh: Youtube

Thung lũng này thuộc huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái, vây quanh bởi ba ngọn núi Khau Phạ, Khau Thán và Khau Song, nên không khí ở đây rất mát mẻ. Cũng chính vì điều đó mà cốm Tú Lệ tuy là giống nếp tan nhưng lại thơm ngon hơn và khác biệt hơn so với cốm những nơi khác.

Vì cốm được làm từ lúa non, thế nên cứ mỗi độ thu về, khi những thửa ruộng bậc thang bước vào mùa lúa chín, cũng là lúc người dân Tú Lệ lại nô nức chuẩn bị cho mùa cốm duy nhất trong năm. Đây cũng được xem là thời điểm rộn ràng nhất của vùng đất này. Lúc ấy nhà nào nhà nấy đều nô nức chuẩn bị làm những mẻ cốm thơm ngon. Rồi từ người già, thanh niên đến cả trẻ con, ai nấy cũng thấy háo hức cả.

Cả năm, người dân Tú Lệ chỉ chờ đến mùa thu để làm cốm. Ảnh: mwinpro

Cốm Tú Lệ thơm ngon đặc biệt không chỉ nhờ điều kiện tự nhiên mà còn là bởi tấm lòng của những người làm cốm, cực kì tỉ mỉ và công phu trong từng công đoạn. Ngay khi chuẩn bị bước vào mùa cốm, người dân Tú Lệ đã tỉ mỉ chăm sóc từng bông lúa non từ lúc chúng chỉ mới bắt đầu khum ngọn cho đến khi vào độ chín.

Cốm ở đây đặc biệt cũng chính vì người dân nơi đây làm cốm với cả một tấm lòng. Ảnh: langnghevietnam

Họ ra đồng từ sáng sớm tinh mơ và lựa chọn những bông lúa to tròn, còn ngậm sữa vừa đủ căng mà thân rơm vẫn còn xanh, rồi dùng liềm nhanh tay gặt để đem về kịp làm trọn một mẻ cốm ngay trong ngày. Bởi vì lúa vừa hái xong phải làm cốm ngay, có thế thì hạt cốm mới được giữ được tươi nguyên, xanh mướt và mùi thơm dịu nhẹ đặc trưng.

Ngay từ sáng sớm, người dân đã ra đồng chọn những cây lúa to tròn, còn ngậm sữa vừa đủ căng mà thân rơm vẫn còn xanh để gặt mang về làm cốm. Ảnh: Kevin Faingnaert.

Công đoạn làm cốm cũng công phu không kém. Những bó lúa non mới gặt về ấy không được vò hay đập như những loại lúa thông thường khác mà phải tuốt, sàng bỏ rơm và những hạt thóc lép, đem đãi qua nước rồi cho vào chảo rang.

Để những hạt cốm xanh mướt, dẻo dai, mỏng nhẹ có hương thơm dịu dàng thì phải trải qua nhiều công đoạn công phu và tỉ mỉ. Ảnh: baomoi

Theo bà con địa phương thì quy trình rang cốm là quan trọng nhất. Bếp lò dùng để rang cốm thường phải đắp xỉ than nhưng không đốt than mà lại dùng củi. Bên cạnh đó, chảo rang cốm phải chọn loại làm bằng gang đúc để từng hạt cốm khi rang xong sẽ không bị cháy mà mềm dẻo, thơm ngon. Đặc biệt, khi rang cốm phải để lửa nhỏ, đảo liên tục sao cho nóng đều cho đến khi mùi thơm nhất định. Sau khi đã rang xong, người ta sẽ đợi cốm nguội bớt rồi cho từng mẻ vào cối giã. Một người đạp chầy, một người ở đầu cối đảo cốm bằng chiếc đũa cả to, hai tay đảo đều để cho những hạt cốm tách được vỏ chấu mà không bị nát.

Sau khi đã rang, giã cốm xong thì người ta lại tiếp tục sàng cốm để chọn ra những hạt cốm đẹp nhất. Ảnh: baomoi

Xem thêm: Tour du lịch Đông - Tây Bắc

Chưa dừng lại ở đó, những người phụ nữ sẽ tiếp tục dùng sàng để chọn những hạt cốm đẹp nhất rồi dùng lá dong gói lại đảm bảo cho những hạt cốm thật dẻo và giữ mùi thơm. Cứ thế, đều đặn mỗi ngày trong mùa cốm, từ sáng sớm đến chiều muộn, người dân Tú Lệ lại làm xong một mẻ cốm mới thơm phức đầy hấp dẫn.

Cốm ngon nhất khi ăn lúc mới làm xong, hạt mềm, dẻo, thơm và hậu vị có một chút đắng sau đó chuyển sang vị thanh và hơi ngọt. Tại đây, cốm thường được ăn cùng với chuối chín hoặc dùng để nấu cháo vịt, xôi nếp, chè, hay nêm với các món nem rán, tôm rán, thịt chiên tạo nên nét đặc trưng cho ẩm thực Tú Lệ khiến du khách khi đã thưởng thức cứ nhớ mãi không thôi.

Cốm ngon nhất khi ăn lúc mới làm xong, hạt vừa mềm dẻo vừa có hương thơm dịu nhẹ. Ảnh: baomoi

Thế mới nói, cốm Tú Lệ không chỉ là một món đặc sản của vùng Tây Bắc, mà nó còn là hiện thân cho văn hóa của nơi này. Với các già làng coi cốm như một giá trị truyền thống thiêng liêng, người trẻ thì coi đây là niềm tự hào về mảnh đất thần tiên vùng Tây Bắc, còn lũ trẻ con thì vẫn sẽ tiếp tục lớn lên giữa hương cốm dịu thơm, trong trẻo của vùng đất Tú Lệ.