Giữa vùng sông nước hữu tình của An Giang, Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng hiện lên như một dấu son lịch sử trang trọng và đầy cảm xúc. Không chỉ là nơi lưu giữ những dấu ấn quan trọng trong cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của vị Chủ tịch nước mẫu mực, nơi đây còn là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu lịch sử, muốn tìm về giá trị truyền thống và tận hưởng không gian miệt vườn thanh bình.
Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng nằm trên cù lao Ông Hổ (xã Mỹ Hòa Hưng, TP. Long Xuyên, An Giang), chính là nơi sinh ra và gắn bó thời niên thiếu của Chủ tịch Tôn Đức Thắng – người lãnh đạo cách mạng tầm vóc quốc tế, Chủ tịch nước thứ hai của Việt Nam XHCH. Nơi đây được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia năm 1984 và nâng cấp thành Di tích quốc gia đặc biệt năm 2012.
Khu lưu niệm có diện tích hơn 3.000m2 bao gồm bốn hạng mục chính gồm: Đền tưởng niệm, Nhà lưu niệm thời niên thiếu, Nhà trưng bày thân thế – sự nghiệp, Phòng chuyên đề về 15 năm tù Côn Đảo. Ngoài ra, còn có những hiện vật như máy bay YAK‑40, ca nô Giải Phóng, mô hình nhà sàn ở ATK Thái Nguyên… tất cả tái hiện sinh động hành trình hoạt động không ngừng của Bác Tôn trong sự nghiệp cách mạng.
- Xe máy/ ô tô
Xuất phát từ trung tâm TP. Long Xuyên, du khách chỉ cần đi khoảng 3 km đến bến phà Ô Môi, sau đó qua phà vào cù lao Ông Hổ rồi tiếp tục chạy hơn 1 km theo đường nhựa đến khu lưu niệm.
- Phà, đò/ ca nô
Du khách có thể lựa chọn đò máy hoặc ca nô tại phà Ô Môi để đến cù lao Ông Hổ (thời gian 5–30 phút, tùy phương tiện) rồi đi bộ nhẹ nhàng vào khu lưu niệm.
- Xe khách/ Xe buýt
Nếu đi từ TP.HCM hoặc các tỉnh lân cận, du khách có thể chọn xe khách đến Long Xuyên, sau đó tiếp tục hành trình như hướng dẫn tđi xe máy. Ngoài ra, không có tuyến xe buýt trực tiếp đến Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng, nên du khách có thể đi xe khách, rồi kết hợp phà hoặc đò là phương án phù hợp.
Đền tưởng niệm được khởi công xây dựng vào năm 1997 và khánh thành năm 1998, là công trình trung tâm và trang nghiêm nhất trong toàn khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng. Kiến trúc đền mang phong cách cổ truyền Việt Nam, kết hợp với nét kiến trúc đặc trưng của vùng Nam Bộ. Công trình có mái ngói nhị cấp, lợp ngói âm dương, phần mái cong nhẹ ở các đầu đao, thể hiện tinh thần mềm mại nhưng vững chãi – như chính con người Bác Tôn: cương trực mà hiền hòa.
Chính giữa đền là tượng bán thân Chủ tịch Tôn Đức Thắng bằng đồng nặng 310 kg, đặt trên bệ đá hoa cương, phía sau có nền phù điêu trống đồng Ngọc Lũ – biểu tượng của văn hóa Việt cổ. Bức tượng thể hiện thần thái điềm đạm, ánh mắt hiền từ và gương mặt phúc hậu của Bác. Bao quanh tượng là các chi tiết chạm khắc bao lam rồng, hoa văn ngũ phúc, và nhiều họa tiết cổ truyền khác, thể hiện sự tôn kính sâu sắc.
Nơi đây thường xuyên diễn ra các lễ dâng hương trang trọng của đoàn học sinh, cán bộ, cựu chiến binh và du khách khắp nơi – như một lời tri ân sâu sắc đối với người con ưu tú của miền Tây Nam Bộ đã suốt đời tận tụy vì dân, vì nước.
Căn nhà sàn truyền thống được xây dựng từ năm 1887 bởi cụ Tôn Văn Đề – thân phụ của Bác Tôn, hiện vẫn được bảo tồn khá nguyên vẹn trong Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng. Ngôi nhà có kiến trúc ba gian hai chái, làm bằng gỗ quý và lợp ngói âm dương, rộng khoảng 156 m². Đây là nơi Bác Tôn sinh ra, lớn lên và gắn bó suốt thời thơ ấu.
Không gian nhà giản dị, ấm cúng, có gian thờ tổ tiên, gian ngủ, nơi đặt bàn học, rương gỗ, đèn dầu… vẫn được giữ nguyên theo đúng nguyên mẫu. Ngay bên cạnh là mộ phần của cha mẹ và người em trai, tạo nên một không gian đậm tình gia đình, gợi nhắc về sự hiếu kính, nền nếp và tinh thần nhân hậu được hun đúc từ nhỏ nơi Bác.
Khi bước chân vào đây, du khách không chỉ “thấy” một phần đời của Bác Tôn, mà còn có thể cảm nhận hơi thở của một làng quê Nam Bộ xưa – bình dị, đôn hậu và thắm đượm nghĩa tình.
Tòa nhà trưng bày hiện đại, thoáng rộng trong Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng là nơi lưu giữ khoảng 100 hình ảnh và hiện vật quý giá, tái hiện hành trình sống và hoạt động cách mạng của Chủ tịch Tôn Đức Thắng – từ một người công nhân ở Ba Son, trở thành nhà lãnh đạo cao cấp của đất nước.
Tại đây, du khách sẽ bắt gặp:
- Những tư liệu ảnh quý hiếm từ thời niên thiếu đến các chuyến công tác quốc tế.
- Dụng cụ cá nhân như bút máy, áo, đồng hồ, cặp da… gắn bó với Bác suốt nhiều năm công tác.
- Máy bay YAK‑40 (từng được sử dụng làm chuyên cơ chở Bác Tôn đi công tác năm 1975), đặt ngoài trời – là biểu tượng cho vai trò ngoại giao và hòa bình của Chủ tịch.
- Ca nô Giải Phóng, từng dùng đưa đón Bác trên các chuyến công du ở miền Nam sau thống nhất.
- Mô hình nhà sàn ATK Thái Nguyên, nơi Bác từng làm việc với Trung ương Đảng.
Nhà trưng bày không chỉ giúp du khách hiểu rõ sự nghiệp cách mạng của Bác Tôn mà còn truyền cảm hứng về lòng kiên định, đạo đức cách mạng, tinh thần quốc tế vô sản – những giá trị mà thế hệ hôm nay cần gìn giữ và noi theo.
Phòng chuyên đề Côn Đảo là không gian đặc biệt cảm xúc, tái hiện lại chặng đường 15 năm tù đầy gian khổ của Bác Tôn tại nhà tù Côn Đảo (1929–1945). Các bức ảnh tư liệu, trích đoạn hồi ký và bản sao những bản án thực dân được trình bày theo trình tự thời gian, giúp người xem hình dung chân thực cảnh lao tù hà khắc và ý chí thép của người tù cách mạng.
Nhiều du khách, đặc biệt là thế hệ trẻ, sau khi tham quan phòng chuyên đề trong Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng đã chia sẻ rằng họ cảm nhận được sâu sắc hơn về giá trị của tự do, độc lập và lòng biết ơn đối với thế hệ cha anh đã không tiếc thân mình vì lý tưởng cách mạng.
Không chỉ là nơi lưu giữ dấu tích lịch sử, khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng còn là một khu sinh thái văn hóa đặc sắc, với khuôn viên xanh mát, cây cối rợp bóng, ao cá, cầu kiều, kênh rạch nhỏ đan xen.
Các lối đi được lát gạch đỏ truyền thống, hai bên là hàng cau, tre và dừa nước, tạo cảm giác gần gũi với nếp sống miền Tây. Ghé chân nghỉ dưới tán cây, lắng nghe tiếng chim, tiếng gió thổi nhẹ qua kênh rạch, người ta thấy lòng mình nhẹ lại – như đang được thanh lọc bởi chính tinh thần liêm khiết, khiêm nhường và thanh cao của Bác Tôn.
Nhiều đoàn học sinh, cựu chiến binh, khách du lịch không chỉ đến đây để tìm hiểu lịch sử mà còn để thiền tịnh, trải nghiệm văn hóa, tái tạo tinh thần giữa không gian tĩnh tại và mộc mạc.
- Dâng hương tưởng niệm trong không gian linh thiêng.
- Tham quan học tập lịch sử: dành thời gian xem hết hiện vật và nghe thuyết minh.
- Chụp ảnh kỷ niệm: tại đền, cầu kiều, cảnh xanh mát của khuôn viên.
- Đi bộ bên sông/qua cù lao: sau buổi tham quan, dạo phà hoặc ven bờ sông Hậu rất nên thơ.
- Thưởng thức ẩm thực Nam Bộ: bên ngoài có hàng quán bán lẩu mắm, bún cá Long Xuyên hay cơm tấm.
Khu lưu niệm mở cửa từ 7h30 đến 17h00 hằng ngày, kể cả thứ Bảy, Chủ Nhật và các dịp lễ tết lớn trong năm. Đây là khung giờ lý tưởng để du khách tham quan trong điều kiện ánh sáng tốt và khí hậu mát mẻ (đặc biệt nên đến vào buổi sáng để tránh nắng gắt miền Tây buổi trưa).
- Miễn phí vé vào cổng: Đây là điểm cộng lớn cho du khách mọi lứa tuổi, nhất là các đoàn học sinh, sinh viên hoặc gia đình.
- Phí gửi xe: Xe máy thường khoảng 5.000–10.000 VNĐ/lượt. Xe ô tô có thể cao hơn tùy loại.
- Hướng dẫn viên tại chỗ: Nếu đi theo nhóm đông hoặc muốn nghe giới thiệu chi tiết, có thể thuê hướng dẫn viên.
Do khu lưu niệm có không gian đền tưởng niệm và các khu trưng bày mang tính thiêng liêng, du khách nên:
- Ăn mặc gọn gàng, lịch sự.
- Tránh váy ngắn, quần short, áo sát nách, áo khoét sâu, đặc biệt khi vào khu vực đền.
- Đi giày bệt hoặc giày thể thao nhẹ, vì khuôn viên khá rộng, nhiều đoạn lát gạch hoặc lối đất đỏ.
- Mũ/nón, nước uống cá nhân và kem chống nắng để tránh nắng miền Tây.
- Máy ảnh hoặc điện thoại đầy pin nếu du khách muốn lưu lại nhiều hình ảnh lịch sử và cảnh quan thiên nhiên.
- Không xả rác, không hút thuốc trong khu vực đền và nhà lưu niệm.
- Không khắc tên, viết bậy lên cây, đá hoặc bảng chỉ dẫn – giữ gìn sự trang nghiêm và lịch sử của di tích.
- Đối với trẻ nhỏ: nên có người lớn đi kèm, tránh để trẻ nô đùa gần ao cá, kênh rạch hoặc mô hình trưng bày.
Nằm ngay trung tâm TP. Long Xuyên, cách khu lưu niệm Bác Tôn Đức Thắng chưa tới 5km. Là nơi tuyệt vời để mua đặc sản miền Tây, như:
- Khô cá sặc, cá lóc
- Mắm chua, mắm thái, mắm linh
- Trái cây theo mùa: xoài cát Hòa Lộc, măng cụt, chôm chôm, nhãn tiêu…
Ngoài ra, du khách có thể thưởng thức ngay tại chợ những món ngon trứ danh như bún cá Long Xuyên, hủ tiếu bò viên, chè bắp nếp dẻo…
>> Xem thêm: Bò leo núi Tân Châu An Giang – Món ăn tổng hoà độc đáo
Cách khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng chỉ vài cây số, Cồn Phó Ba là một cồn đất nhỏ bên sông Hậu, nổi tiếng với không gian làng quê yên bình, vườn cây trĩu quả và các hoạt động dân dã. Tại đây, du khách có thể:
- Đi thuyền ghe len lỏi qua các kênh rạch,
- Thưởng thức trái cây hái tại vườn,
- Trải nghiệm homestay nhà sàn, nấu ăn cùng người dân bản địa,
- Tham gia các hoạt động truyền thống như đan lục bình, làm bánh dân gian, bắt cá...
Cách khu lưu niệm Bác Tôn khoảng 60km, di chuyển khoảng 1 giờ 30 phút, miếu Bà Chúa Xứ núi Sam là điểm hành hương nổi tiếng bậc nhất miền Tây Nam Bộ, thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Ngoài việc dâng hương cầu may, du khách còn có thể khám phá kiến trúc độc đáo của miếu và các di tích lân cận như Lăng Thoại Ngọc Hầu, chùa Hang, Tây An cổ tự...
Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng là điểm “địa chỉ đỏ” không chỉ với người An Giang mà còn với cả nước Việt Nam. Nơi đây gợi lại hình ảnh một lãnh tụ từ một người dân miền Tây bình dị trở thành Chủ tịch nước đầu tiên sau thống nhất; là nơi giáo thủ truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ; đồng thời là điểm đến hoài cổ với vẻ đẹp miền sông nước, làng quê Nam Bộ. Một hành trình đáng thử, không chỉ cho kiến thức mà còn cho cảm xúc và lòng tự hào dân tộc.
>> Xem thêm: Tour du lịch miền Tây trọn gói
Nguyễn Đức