Tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu nghìn năm tuổi: Công trình lưu giữ văn hóa Óc Eo duy nhất tại Tây Nam Bộ

Tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu là một trong những công trình kiến trúc hiếm hoi đến tận ngày nay vẫn còn lưu giữ được nét đẹp văn hóa Óc Eo xưa tại Việt Nam. Đến với điểm dừng du lịch này, bạn sẽ có cơ hội được chiêm ngưỡng tận mắt công trình nghìn năm tuổi và lắng nghe những câu chuyện về lịch sử, văn hóa tín ngưỡng bản địa thú vị.

1. Đôi nét về tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu

Di tích tháp cổ Vĩnh Hưng tọa lạc tại ấp Trung Hưng 1B, xã Vĩnh Hưng A, huyện Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu. Đây là công trình kiến trúc thuộc nền văn hóa Óc Eo duy nhất còn sót lại tại khu vực miền Tây Nam bộ.

Tháp cổ Vĩnh Hưng là công trình kiến trúc thuộc nền văn hóa Óc Eo duy nhất ở Tây Nam Bộ. Ảnh: Nhựt Thanh

Theo Ban quản lý di tích tỉnh Bạc Liêu cho biết, tháp có niên đại từ thế kỷ IV và được tôn tạo nhiều lần đến thế kỷ XIII. Trong cuộc khai quật di tích, các nhà khảo cổ học còn thu được nhiều hiện vật quý giá gồm các tượng đá, đồng, gốm, đá quý …minh chứng cho một giai đoạn tồn tại và phát triển khá dài (từ thế kỷ IV đến thế kỷ XIII sau công nguyên) của tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu. Công trình ra đời đóng vai trò là trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng của cộng đồng cư dân Óc Eo trong thời kỳ phát triển rực rỡ.

Tháp cổ đóng vai trò là trung tâm tôn giáo, tín ngưỡng của cộng đồng cư dân Óc Eo. Ảnh: Wikipedia

Tháp cổ Vĩnh Hưng hiện nay đã được công nhận là:

- “Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia” do Bộ văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng vào năm 1992.

- “Di tích Quốc gia đặc biệt” do Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định vào ngày 18 tháng 7 năm 2024.

Tháp cổ Vĩnh Hưng ở Bạc Liêu được công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia vào năm 1992. Ảnh: Du lịch Thiên Lạc Cần Thơ

2. Hướng dẫn di chuyển đến tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu

Tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu nằm trong khu Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia, cách trung tâm thành phố khoảng 20 km.

Khu di tích tháp cổ Vĩnh Hưng nằm cách trung tâm thành phố Bạc Liêu khoảng 20 km. Ảnh: Dân trí

Theo cẩm nang du lịch Bạc Liêu, bạn có thể dễ dàng di chuyển đến công trình bằng phương tiện cá nhân như xe máy, ô tô theo hướng quốc lộ 1A khoảng 5 km, tới cầu Sập thì rẽ vào lối chợ Vĩnh Hưng. Khu di tích có cổng ngoài sơn màu vàng, ngói đỏ khang trang nên rất dễ nhận biết.

Khu di tích có cổng ngoài sơn màu vàng, ngói đỏ nên rất dễ nhận biết. Ảnh: Du Lịch Miền Tây

3. Quá trình phát hiện và khai quật tháp cổ nghìn năm

Tháp cổ Vĩnh Hưng từng trải qua nhiều cuộc khảo sát. Năm 1911, học giả người Pháp Lunet de Lajonquiere đã phát hiện ra công trình kiến trúc và đặt tên là tháp Trà Long. Đến năm 1917, nhà khảo cổ học người Pháp Henri Parmentier tiếp tục có những nghiên cứu về tòa tháp này và công bố kết quả trong tập san của viện Viễn Đông Bác cổ (số XVII, tập 6) với tên gọi mới là tháp Lục Hiền. Trong tập san, ông thống kê một số hiện vật được phát hiện trong và ngoài tháp. Đặc biệt, trong đó có tấm bia tìm thấy trong ngôi chùa Phước Bửu Tự ở cạnh tháp khắc chữ Phạn, ghi rõ tháng Karhila, năm 814, tương ứng với năm 892 sau công nguyên, và tên của vua Yacovan-Man (thế kỷ thứ IX). Từ đó, các nhà khảo cổ đã xác định tháp được khoảng thời gian xây dựng tháp rơi vào khoảng thế kỷ thứ 9 sau Công nguyên để thờ vị vua tên là Khmer Yacovar – Man.

Năm 1911, học giả người Pháp Lunet de Lajonquiere phát hiện ra tháp cổ và đặt tên công trình là Trà Long. Ảnh: Du Lịch Miền Tây

Vào tháng 5 năm 1990, các nhà khảo cổ thuộc Viện Khoa học xã hội TP. HCM (nay là Viện Phát triển bền vững vùng Nam bộ) phối hợp bảo tàng tỉnh Minh Hải đã đến tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu để khảo sát. Ở đây thu được một số hiện vật như bàn nghiền, đầu tượng thần, tượng đá sa thạch, Linga – Yoni…

Trong các năm 2002 và 2011, trung tâm Nghiên cứu khảo cổ phối hợp với bảo tàng tỉnh Bạc Liêu tiến hành khai quật xung quanh tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu. Những đợt khai quật này tiếp tục những việc như làm lộ diện chân móng tháp, giải quyết những vết tích chìm trong lòng đất để có những giải pháp trùng tu, tôn tạo ngôi tháp nhằm phát huy giá trị của di tích. Nhiều hiện vật có giá trị đã được phát hiện trong những đợt khảo sát này như tượng Nữ thần được tạc theo phong cách truyền thống tượng tròn Óc Eo Phù Nam, bàn tay phải của “Tượng thần”, một số Linga – Yoni, đồ gốm dùng trong sinh hoạt và đặc biệt là bộ tượng đồng được các nhà khảo cổ học đánh giá là bộ sưu tập tượng độc đáo, là “bảo vật quốc gia”, trong đó có một số tượng độc bản có giá trị rất cao.

Trong những đợt khai quật, các nhà khảo cổ phát hiện ra nhiều hiện vật quý giá. Ảnh: Dân Việt

Năm 2011, di tích tháp Vĩnh Hưng được trùng tu tôn tạo gồm các hạng mục: nhà trưng bày, nhà bia, nhà bảo vệ, hàng rào và một số hạng mục khác nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di tích.

4. Chiêm ngưỡng công trình kiến trúc tôn giáo nghìn năm tuổi

Du lịch Bạc Liêu, nếu bạn mong muốn được chiêm ngưỡng, khám phá các di tích lịch sử lâu đời thì nhất định không nên bỏ lỡ cơ hội ghé thăm tháp cổ Vĩnh Hưng.

Tháp cổ có kiến trúc khá đơn giản, tọa lạc trên một doi đất có diện tích khoảng 100m. Tháp cao 8.2m (tính từ nền); kết cấu gồm 3 mặt Đông – Nam – Bắc được xây bằng gạch. Phần cửa tháp quay về hướng Tây, bình diện chân tháp hình chữ nhật với hai cạnh là 5.6m và 6.9m; tường của chân tháp dày 1.8m, càng lên cao độ dày của tường càng mỏng, vách tường được dựng nghiêng dần lên phía đỉnh tạo thành vòm cuốn.

Tháp cổ Vĩnh Hưng có kiến trúc khá đơn giản. Ảnh: Du Lịch Miền Tây

Tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu được xây bằng hai loại gạch có màu sắc khác nhau. Từ chân tháp đến độ cao 4m là gạch đỏ và từ 4m trở lên trên là lớp gạch trắng. Tại cửa đặt bộ Linga – Yoni tượng trưng cho âm dương hòa hợp (được phục chế lại); còn bộ Linga – Yoni nguyên gốc hiện đang được trưng bày tại bảo tàng.

Theo nhiều nhà khoa học, người Khmer cổ đã dùng kỹ thuật xây dựng đặc biệt, sử dụng keo thực vật để kết dính các viên gạch với nhau mà không cần đến các chất liệu xây dựng hiện đại như xi măng hay vôi vữa.

Phía đỉnh tạo thành hình vòm cuốn. Ảnh: Du Lịch Miền Tây

Toàn bộ 3 mặt Đông – Nam – Bắc đều được xây bằng gạch. Ảnh: Du Lịch Miền Tây

Bên trong tháp thờ biểu tượng Linga-Yoni – hình tượng được xem như nguồn gốc của mọi sự sáng tạo trong tín ngưỡng phồn thực của cư dân Óc Eo. Tương truyền, trước khi hành lễ tế thần, chủ lễ sẽ tắm nước thơm lên biểu tượng Linga -Yoni; nước thơm sẽ theo đường dẫn ra bên hông tháp chứa tại hai giếng thiêng. Cư dân Óc Eo lấy nước thiêng khoác lên người để cầu mong nhiều sức khỏe, vạn vật sinh sôi, thịnh vượng, con cháu đầy nhà.

Bên trong tháp thờ biểu tượng Linga-Yoni. Ảnh: Nhựt Thanh

5. Tham quan nhà trưng bày cổ vật khảo cổ ở di tích

Khu di tích tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu mỗi năm đón khoảng 80.000 lượt khách ghé thăm tham quan và chiêm ngưỡng các hiện vật như đầu tượng thần Shiva phục chế, bình gốm, đồ đồng, đá, vật liệu…đánh dấu một giai đoạn tồn tại và phát triển tôn giáo, tín ngưỡng của cư dân cổ ở Nam bộ. Các bảo vật gốc được cất giữ ở nơi an toàn, nhà trưng bày chỉ là nơi đặt hiện vật phục chế để phục vụ du khách tham quan.

Khu di tích tháp cổ Vĩnh Hưng ở Bạc Liêu mỗi năm đón khoảng 80.000 lượt khách tham quan. Ảnh: Dân trí

Nhà trưng bày cổ vật khảo cổ ở di tích. Ảnh: Nhựt Thanh

Hiện vật đầu tượng thần Shiva phục chế. Ảnh: Nhựt Thanh

Hoạt động tham quan nhà trưng bày giúp bạn hiểu thêm về sự hình thành và phát triển tôn giáo, tín ngưỡng của cư dân cổ ở Nam bộ.

Hoạt động tham quan nhà trưng bày giúp bạn hiểu thêm về tôn giáo, tín ngưỡng của cư dân cổ ở Nam bộ. Ảnh: Nhựt Thanh

>>Xem thêm: Du lịch Bạc Liêu cuối năm chơi gì? Điểm danh các địa điểm vi vu thú vị team mê khám phá không nên bỏ lỡ tại ‘xứ kho bạc’

Đối với những vị khách yêu thích trải nghiệm tham quan, chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc độc lạ thì đừng quên thêm tên “tháp cổ Vĩnh Hưng Bạc Liêu” vào danh sách “must go” khám phá khi đến với mảnh đất miền Tây thanh bình nhé.

Thu Hằng