Thưởng thức cơm lam – thịt nướng theo cách của người Cơ Tu

Để làm được một ống cơm lam, ống thịt nướng ngon phải rất kỳ công, tỉ mỉ. Từ cách chọn ống lồ ô, sao cho không cụt ngọn, không non quá, cũng không già quá. Vì ống lồ ô già quá không có nước, cơm sẽ khô. Còn ống lồ ô non quá nuớc nhiều, cơm nhão. Ống lồ ô sau khi chặt xong, phải rửa lại bằng nước suối cho sạch sẽ và chọn thêm một vài lá chuối non để làm nắp đậy.

 

 

Đồng bào Cơ Tu vùng núi Quảng Nam có rất nhiều món nướng. Món thịt, cá, gà, chim, chuột nướng bằng xiêm trên lửa than hồng. Món thịt heo (cả heo rừng và heo nuôi), bò, trâu, nai, trong ống lồ ô. Song có lẽ ngon và tiêu biểu hơn hẳn, phải kể đến món thịt heo bản địa thả vườn và món ếch đá nướng trong ống lồ ô được xếp vào hàng ngon nhất.

 

Còn với cơm lam (aví hor), hay cơm nếp lam (koo đép), luôn được nhiều gia đình Cơ Tu dùng ống lồ ô để nấu cơm. Khi làng có lễ hội, gia đình có đám cưới, mừng nhà mới, mừng con đỗ đại học, ngày hội Đại đoàn kết,…đồng bào Cơ Tu thường nấu nhiều cơm lam để ăn và đãi khách. Cơm lam, hay cơm nếp lam là món ăn được ưa thích bởi gạo tẻ hoặc gạo nếp được nấu trong ống nứa. Cơm lam của đồng bào rất ngon bởi gạo ở đây được lấy từ một loại lúa thơm truyền thống, đó là gạo Prong dùng để nấu cơm và gạo Xương dùng để nấu xôi. Đây là hai loại gạo rất thơm, dẻo và rất ngon…

Nghe thì dễ, nhưng không phải bất kỳ người Cơ Tu nào cũng  nướng cơm lam trong ống lồ ô và cả món nướng cho các loại thịt trong ống lồ ô ngon được. Có người làm khi thì cơm sống, lúc thì cơm nhão, có khi phần dưới thì cháy còn phần trên thì sống… Nếu nướng thịt trong ống không để ý hoặc quên để thịt nướng trong ống cháy, khô nước thì món nướng sẽ mất mùi vị. Chính vì vậy, với cơm lam, thịt nướng trong ống lồ ô phải có người chuyên làm mới ngon.

 

Trước khi nấu cơm lam, đồng bào Cơ Tu thường ngâm cho gạo mềm và sau đó cho vào từng ống một, lấy lá chuối non nút lại thật chặt và đặt trên bếp lửa đang cháy to. Ngồi bên bếp lửa, cầm ống nứa trở qua trở lại thì ống nứa bắt đầu sôi lên và chín dần. Sức nóng của lửa làm cho hơi nước sôi lên tỏa mùi thơm ngát, đồng nghĩa cơm lam nướng đã chín.

 

Đối với món nướng trong ống lồ ô, thì cần thái miếng ướp gia vị rồi nhồi vào ống tre, nút bằng ruột lõi cây chuối, dựng quanh bếp than củi là hấp dẫn nhất. Người Cơ Tu gọi là nướng, nhưng nếu bạn không được nhìn tận mắt quá trình chế biến, đến cách nướng sẽ nhầm tưởng đây là món hấp. Đơn giản vì sau khi nướng, nguyên liệu và thực phẩm bên trong ống tre vẫn giữ được vẹn nguyên vị ngọt, mềm, chẳng khác nào món hấp vậy. Món nướng trong ống lồ ô, không mất mùi vị mà rất thơm ngon. Bởi nước thịt được giữ lại trong ống tre, nước từ là chuối non ăn vào ngọt lịm cùng với hương vị rượu cần thì tuyệt tác vô cùng, đậm chất dân dã.

 

Theo truyền thống, người Cơ Tu rất mến khách, khi các món được bày ra đãi khách, mọi người lúc này không phân biệt đâu là chủ, đâu là khách. Trước khi mang ra đãi khánh, đối với cơm lam khi mở ống ra, cơm thơm ngào ngạt mùi gạo mới, mùi thơm của lá chuối, mùi thơm của thịt…các ống cơm lam đều được chẻ bỏ bớt phần cật nứa bên ngoài cho sạch, khi tước cái vỏ ống ra thì một thỏi cơm trắng ngần gật gù trên tay. Người ăn có thể cầm cả ống cơm lam tách phần nứa còn bám vào để lấy cơm ăn, hoặc có thể bẻ từng miếng nhỏ, có khi chủ nhà cắt thành từng khúc để mời khách.

 

Tuy nhiên, khi ăn cơm lam khách tự bóc sẽ thú vị hơn. Bóc làm sao để vẫn giữ được lớp vỏ lụa trắng mỏng manh của cây nứa thì mới cảm nhận hết chất thơm ngon, dẻo ngọt của xôi nếp chấm với muối sả, muối ớt rừng, đặc biệt là tiêu rừng kèm theo xé kèm một miếng thịt heo nướng trong ống lồ ô càng thêm sảng khoái. Mọi người, chung vui quây quần, cùng nhau thưởng thức cơm lam với thịt nướng, không quên mời nhau với rượu cần, tà vạt, hay rượu ba kích, mừng một mùa lúa mới bội thu, mừng vì làng mình có thêm nhiều khách quý đến thăm thì quả là ngon không gì bằng.  

 

Đến nay, trải qua bao thăng trầm của lịch sử và thời gian, người Cơ Tu vùng núi Quảng Nam vẫn giữ được bản sắc văn hoá riêng cho mình, trong đó có món cơm lam ăn cùng với thịt nướng đã làm nên bức tranh toàn cảnh về văn hóa của đồng bào Cơ Tu nơi đây.