Với người dân vùng Tây Bắc câu thơ “Nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc” câu nói thân thương mà mỗi người con nơi đây đều biết tới. Đến với Tứ Tấc quý khách không chỉ say lòng với một trong những cánh đồng lớn nhất Tây Bắc, mà nơi đây còn nổi tiếng với những món ăn đậm đà bản sắc dân tộc.
Trung tâm huyện Phù Yên là cách đồng Mường Tấc rộng thứ 3 ở Tây Bắc. Ở đây có khoảng 12 dân tộc nhưng đông nhất là người Thái, Mường. Người Thái ở đây sinh sống rất đông và có những nét văn hóa khá thú vị.
Trong ẩm thực người Thái có nhiều món ăn lạ miệng mà nếu không quen thì nhiều lữ khách miền xuôi sẽ cảm thấy e ngại, nhưng những ai đã “trót” mê rồi thì khi nhớ đến Phù Yên sẽ cứ đau đáu mãi về những món ăn ấy
Món cháo mắc Nhung béo ngậy, nhưng thanh ngọt
Quả Mắc Nhung
Cháo "mắc nhung" khi ăn có vị hơi ngăm ngăm đắng nhưng bùi, thơm ngậy lại có tác dụng giải rượu rất tốt, giúp người đỡ mệt. Món cháo này nấu không cầu kì nhưng các nguyên liệu của nó thì đặc biệt hơn một chút. Quả mắc nhung thường được hái sau vụ mùa thu hoạch lúa, nhưng khi món cháo đắng trở thành đặc sản ở Phù Yên thì loại quả này cũng có thể mua ngay ở chợ.
Cháo "Mắc Nhung"
Cháo ngon là do được nấu bằng loại gạo tẻ thơm với nước ninh xương và xương sườn lợn nướng, hoặc thịt băm nhuyễn. Khi cháo gần nhuyễn, người ta mới cho mắc nhung vào cùng một chút gừng, xả và quấy đều cho đến khi được một nồi cháo sánh và thơm nồng. Nồi cháo sôi lục bục trên bếp than đỏ lửa, chỉ chờ khi mâm rượu đã chống chếnh là được múc ra bát sì sụp vừa thổi vừa ăn.
Đủ món ngon từ cá nến trắng
Cá “nến” là loại cá nhỏ bằng chiếc đũa, dài khoảng 5 đến 7 cm, có màu trắng sữa nên người địa phương thường gọi là cá “nến” hay cá “sữa”. Nhìn bằng mắt thường, loại cá này chỉ là một khối thịt đặc, trên thân cá, nổi bật nhất là đôi mắt nhỏ, màu đen.
Cá Nến Sơn La
Loại cá này chỉ xuất hiện vào mùa nước rút, sống ở vùng nước nông, sát mép sông. Bà con nơi đây thường dùng một tấm vải màn tuyn lớn, 2 người cầm 2 đầu vớt nhẹ ở vùng nước nông là dễ dàng bắt được cá “nến” với số lượng lớn. Để chế biến món cá này, người ta thường mất khá nhiều thời gian để nhặt riêng cá “nến” ra khỏi nhiều loại cá nhỏ khác lẫn vào.
Cá Nến chiên giòn
Với cá “nến” bà con nơi đây chế biến thành nhiều món khác nhau, tùy theo sở thích và khẩu vị của từng gia đình. Đồng bào Mường ở Phù Yên sành ăn các món chế biến từ cá nên cá “nến” cũng được họ chế biến nhiều cách cầu kỳ, hấp dẫn. Đơn giản nhất là cách rán giòn, chấm tương ớt hoặc ăn với “chẳm chéo” của người Thái, món này phù hợp với những buổi tiếp khách, chủ khách ngồi quây quần, vừa uống rượu, thưởng thức cá vừa nói chuyện lai dai.
Cá nến làm chả cá
Phức tạp hơn là món cá “nến” xào xả, ớt và tía tô, vị hỗn hợp, ngọt, cay, thơm nồng, kích thích tối đa vị giác của người ăn. Cầu kỳ hơn là món cá “nến” hấp lá rừng: cá trộn cùng lá vón vén (loại lá rừng, mình dây, có vị chua nhẹ) giã nhỏ, thêm gia vị, gói bằng lá chuối rừng hoặc lá vả rồi cho lên chõ hấp chín.
Và cũng không thể thiếu đi món gỏi cá "nến” đặc sắc . Cá nến rửa sạch, để ráo nước, ngâm nước măng chua khoảng 15 phút, vớt ra trộn với chút măng chua, đọt chuối non thái nhỏ, thêm ớt, tỏi, mắc khén, rau thơm, rưới chút nước măng chua đun sôi kỹ đã để nguội. Món này ăn lạ miệng và không kém phần hấp dẫn.
Bọ xít chiên nước cốt măng chua
Món bọ xít rang ở Sơn La khi nghe qua, chắc nhiều người tự hỏi: Làm sao ăn được món đó? Tuy nhiên bọ xít rang lại trở thành món ăn đặc sản Sơn La khá độc và lạ. Nghe có vẻ không hấp dẫn lắm vì nếu chưa một lần thử thì chắc món bọ xít rang nước măng chua không phải ai cũng dám ăn. Nhưng nếu có điều kiện, bạn hãy một lần thử món ăn này để biết lý do tại sao người ta lại gọi món ăn này là đặc sản Sơn La.
Bọ xít chiên
Hàng năm cứ đến mùa nhãn ra hoa kết trái, bà con dân tộc tại huyện Phù Yên lên vườn nhãn bắt những con bọ xít về chế biến thành các món ăn truyền thống. Cách chế biến bọ xít rang này tương đối cầu kỳ và phức tạp. Để khử hết mùi của của bọ xít, phải thả vào chậu nước muối loãng một lát cho chúng phun bớt tuyến hôi. Sau đó, lại ngâm và rửa sạch trong nước măng chua một lượt nữa.
Tiếp theo, ướp bọ xít trộn đều với gia vị ớt, tỏi, muối, mì chính, nước măng chua ngâm khoảng 5 phút, rồi cho lên chảo rang vàng rộm, bày ra đĩa cùng với lá chanh thái nhỏ. Sau khi chín mùi hôi của bọ xít hoàn toàn biến mất, thay vào đó là mùi thơm của bọ xít rang và thơm nồng nhẹ của lá chanh mà thôi. Với những ai đã từng được một lần ăn thử món bọ xít rang chắc chắn sẽ nhớ mãi cảm giác giòn tan, hương vị rất độc đáo của loại côn trùng này.
Cá suối nướng
Cá suối nướng
Cá được bắt từ dưới dòng suối trong mát ngọt lành, sau khi qua sơ chế rửa sạch, mổ bỏ mật ruột, rồi đem qua ướp cùng gia vị các loại như mắc khén, rau thơm, gừng, xả, ớt... rồi kẹp chặt trong hai thanh tre, đem nướng trên bề mặt than củi khoảng chừng 15 phút, để nhỏ lửa cho cá chín vàng đều.
Cá suối nướng
Món cá suối nướng sẽ được tăng thêm độ đậm đà khi chấm với nước mắm ớt tỏi, hoặc chẳm chéo. Đến Phù Yên thì không thể không thưởng thức món ăn này.
Rau rừng đồ
Rau rừng đồ
Món rau đồ thập cẩm là món ăn truyền thống của bà con nơi đây. Bởi lẽ, sự đặc sắc không chỉ đến từ hương vị, mà đó là sự kết hợp hài hòa giữa các loại rau tự nhiên có trong tự nhiên nơi đây. Đối với bà con nơi đây, món rau đồ thập cẩm không những được sử dụng trong bữa cơm hàng ngày, mà đó còn là một món ăn không thể thiếu được trong những dịp lễ hội. Sự kết hợp hài hòa đó đã góp phần tạo nên hương sắc cho nền ẩm thực nơi đây.
Rau rừng đồ
Hãy một lần ghé thăm Phù Yên để thưởng thức những món ăn đặc biệt này nhé!