Chẩm chéo - thứ gia vị độc đáo nhưng đậm đà của Mộc Châu

Đến với Mộc Châu – Sơn La, bạn không chỉ được khám phá nền văn hóa lâu đời của các dân tộc mà còn được nếm thử món chẩm chéo độc đáo. Như một cái mác dính liền với đồng bào dân tộc Thái, chẩm chéo là món nước chấm không thể thiếu trong mâm cơm của người Thái ở Mộc Châu nói riêng và Tây Bắc nói chung. Nó được chế biến một cách khéo léo và được sử dụng vào rất nhiều món ăn như: măng, xôi, rau, cá... 
 

 

Chẩm chéo có hương vị đặc trưng, do sự kết hợp của nhiều loại nguyên liệu khác nhau. Trong nó có vị của loại rau thơm giã nhỏ, vị cay của ớt nướng và mùi thơm ngái độc đáo của hạt tiêu rừng mà khi thưởng thức bạn sẽ cảm nhận được một một mùi vị khá lạ lẫm nhưng cũng rất thấm và ngon.
 

 

Không chỉ lạ trong hương vị mà cái tên thôi cũng khiến không ít người thắc mắc. “Chẩm” trong tiếng Thái có nghĩa là nước chấm còn “chéo” là một thứ được làm từ muối, bột ngọt, tỏi, ớt tươi, lá chanh tươi, lá mùi tàu và cả lá tỏi tươi, lá chanh tươi, … Đặc biệt, một nguyên liệu không thể thiếu là mắc khén – một loại hạt tiêu rừng của vùng núi. Tất cả các loại nguyên liệu này đều được nướng qua than hoa cho đến khi bốc mùi thơm đặc trưng. Sau đó, người ta băm nhỏ, giã nhuyễn rồi trộn chung đều chúng lại với nhau, gọi là “chéo”. Để có bát nước chấm “chẩm chéo” chỉ cần thêm chút mắm vào, nêm nếm cho vừa ăn là được.
 

 

Tuy nhiên, ngoài món “chéo” cơ bản, người dân ở đây cũng rất sáng tạo làm phong phú, đa dạng hơn cho món này như gia giảm hay thêm các loại nguyên liệu mới như chéo tắp cáy (chéo gan gà), chéo pà (chéo cá), chéo hòm pẻn (chéo rau mùi), chéo nặm xổm (chéo nước chua),… Những cái tên này xuất phát từ sự biến tấu của các nguyên liệu được thêm vào chéo. Mỗi một loại chéo sẽ mang một hương vị riêng và được dùng phù hợp với từng món ăn riêng.
 

 

Chẩm chéo có thể ăn kèm với nhiều món ăn khác nhau, các món thịt lợn luộc, thịt trâu luộc và các món món rau củ quả luộc,… Và đặc biệt trong đó phải kể đến là món Măng đắng Mộc Châu chấm với chẩm chéo – một món ăn trưng rất đáng để thử khi đặt chân ghé thăm vùng đất này.
 

 

Song bên cạnh Măng đắng chấm chẩm chéo thì sẽ rất thiếu sót nếu ăn chẩm chéo mà không thử với các loại quả chua như xoài xanh, mận, đào hay nhót. Và một món ăn độc đáo nữa bạn không nên bỏ qua là bắp cải cuốn nhót, món này rất hay được người Thái ở Mộc Châu ăn cùng với chẩm chéo.
 

 

Người Thái làm món bắp cải cuốn nhót thường chọn những chùm nhót xanh vừa đậu quả chưa lâu. Quả nhót được chọn vừa đủ tầm, không quá già cũng không quá non, lớp phấn bên ngoài chỉ mới trăng trắng. Quả phải xanh mướt, hơi mềm, chưa mọng nước và chua rôn rốt và mang cả vị chát chát nữa thì mới ngon. Bắp cải cũng vậy, phải vừa tầm, không già cũng không non, trắng nõn nà. Một số nguyên liệu đi làm là rau mùi, giừng, tỏi. 
 

 

Thứ gia vị có vẻ độc đáo, khác lạ này không chỉ được cộng đồng người Thái sử dụng không chỉ với vai trò là mộ món ăn mà còn như một liều thuốc. Khi ăn kèm nó thì hầu như đồng bào ở đây dù ăn những thức ăn sống, tái hay nướng chín đều không bị đau bụng. Và có lẽ đó chính là lý do mà chẩm chéo cho đến bây giờ vẫn luôn là cái tên không thể thiếu trong mâm cơm của người Thái. 

 

Đến với Mộc Châu, bạn sẽ thấy đồng bào Thái thường dùng nó để đãi khách miền xuôi. Món ăn dân dã nhưng là đặc sản núi rừng này ai khi có dịp nếm thử đều không quên được cái  vị đậm đà, chân chất của nó, chân chất như chính những con người của núi rừng nơi đây. Nếu có dịp đến thăm mảnh đất Mộc Châu, đừng quên tìm thử và mua một lọ chẩm chéo về làm quà nhé!