Tham quan địa đạo Phú An - Phú Xuân ở Quảng Nam

Phú An - Phú Xuân là tên gọi của một làng quê hình thành nên bên bờ Bắc sông Thu Bồn ngay từ buổi sơ khai. Hiện Phú An - Phú Xuân thuộc xã Đại Thắng, huyện Đại Lộc, Quảng Nam nơi đây còn gắn với một địa đạo trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta, của người dân vùng B Đaị Lộc.
 

Khu di tích địa đạo Phú An - Phú Xuân ở Quảng Nam
Tour du lịch Hội An Quảng Nam  | Vé máy bay đi Quảng Nam | Khách sạn ở Hội An Quảng Nam 

Di tích lịch sử địa đạo Phú An - Phú Xuân là nơi đứng chân của Đặc khu ủy Quảng Đà và Huyện ủy Đại Lộc gồm một hệ thống địa đạo lớn kéo dài qua các thôn Phú Bình, Phú Phong, Phú Long... và tập trung nhiều nhất ở 2 thôn Phú An và Phú Xuân. Trong chiến tranh chống Mỹ, nơi đây còn bàn đạp tiến công giành thắng lợi ở các mặt trận khu V, tạo thời cơ cho việc tiến lên giành thắng lợi hoàn toàn trong cuộc tổng tấn công và nổi dậy mùa xuân năm 1975 ở khu V và Quảng Nam - Đà Nẵng.

Theo lịch sử vào năm 1965 quân Mỹ đổ bộ vào Đà Nẵng tiến hành các cuộc hành quân càn quét, mở rộng vành đai chiếm đóng tại Quảng Nam. Tại chiến trường Đại Lộc, lúc này Đaị Lộc chia làm hai vùng vùng A và vùng B của quân ngụy, ngoài việc củng cố xây dựng các đồn bốt, còn tổ chức nhiều cuộc hành quân tiến đánh và lấn chiếm vùng giải phóng. Trước tình hình căng thẳng đó, Huyện ủy Đại Lộc vừa tiến hành củng cố lực lượng vũ trang, tổ chức huấn luyện dân quân tự vệ địa phương, vừa vận động nhân dân rào làng chiến đấu, dựng chướng ngại vật, đánh sập cầu cống nhằm cản trở bước tiến của địch; các hầm chống phi pháo, hầm cất giấu tài sản, hầm bí mật, giao thông hào... cũng được đào gấp rút để các lực lượng vũ trang bám trụ chiến đấu bảo vệ xóm làng. Và, chính trong thời điểm này từ tháng 3 năm 1965 đến tháng 4 năm 1967 địa đạo Phú An - Phú Xuân ra đời do đồng chí Phan Thanh Thủ, Bí thư Huyện ủy Đại Lộc lúc bấy giờ trực tiếp chỉ huy đã hoàn thành.
 

Du khách tham quan địa đảo Phú An - Phú Xuân

Việc đào địa đạo Phú An - Phú Xuân rất bí mật và khẩn trương, bất kể ngày đêm có những lúc cả đại đội 32 thuộc Ban an ninh Quảng Đà và du kích địa phương ở Quảng Nam cùng tham gia đào địa đạo. Nhân dân trong các thôn được chia thành nhiều tổ, mỗi tổ 15 người, mỗi người phải cố gắng hoàn thành 7m địa đạo, đất được chuyền mang ra đổ ngoài bờ sông hoặc hố bom để địch không nghi ngờ, phát hiện. Địa đạo có chiều dài hơn 800m nằm sâu trong lòng đất với 21 ngõ ngách phức tạp xuyên qua các lũy tre, bụi cây, nhà dân. Cùng với đó là hệ thống  giao thông hào và đường giao thông chằng chịt xung quanh. Tùy vào địa hình, địa chất mà lòng địa đạo có thể rộng hẹp khác nhau, chỗ sâu nhất khoảng 2m. Các ngách và lỗ thông hơi cũng được bố trí ở nhiều nơi nhằm tạo thế liên hoàn, tránh sự phát hiện của địch cũng như hỗ trợ nhau trong chiến đấu. Trong địa đạo có hầm cấp cứu, hầm dự trữ lương thực, hầm hội họp, hầm chỉ huy. Ngoài ra, mỗi đoạn địa đạo đều có những nhánh nhỏ nối liền với hai khu giao thông hào chạy dọc theo để cảnh giới và tác chiến khi địch tổ chức hành quân. Khoảng 20m có một lỗ thông hơi và hầm cá nhân để tránh phi pháo bất ngờ khi chưa kịp xuống địa đạo.

Đầu năm 2002, Bảo tàng tỉnh Quảng Nam tiến hành khảo sát, đo vẽ, chụp ảnh...lập hồ sơ cho di tích quan trọng này. Ngày 30 tháng 12 năm 2002 Bộ Văn hoá Thông tin đã có Quyết định số: 39/QĐ-BVHTT công nhận địa đạo  Phú An - Phú Xuân là di tích lịch sử cấp Quốc gia. Ngày nay địa đạo hầu như đã bị hư hại, phần lớn các đoạn đã bị lún sụp và mất dấu dưới các lũy tre hoặc bị người dân phá bỏ để làm nhà, canh tác hoặc xây dựng các công trình dân sự bên trên, các đoạn còn nguyên vẹn thì bị thấm ngập nước.


Vào tháng 3 năm 2009, dự án trùng tu, tôn tạo địa đạo Phú An - Phú Xuân ở Quảng Nam đã được lập, trình phê duyệt với kinh phí đầu tư hơn 2 tỷ đồng từ nguồn vốn xây dựng cơ bản tập trung của tỉnh và từ Chương trình mục tiêu Quốc gia về trùng tu di tích của Chính phủ. Dự án bao gồm nhiều hạng mục từ giải tỏa đền bù đến trùng tu và phục hồi nguyên trạng một số địa điểm chính của địa đạo như: hầm địa đạo, miệng địa đạo, nhà chỉ huy, phòng hội họp... Miệng địa đạo cũng được gia cố xây bằng đá chẻ, phun vữa giả đất xung quanh bên trên rào đơn giản bằng cọc thép tròn và giằng dây xích mạ kẽm chống gỉ. Phần nhà chỉ huy hội họp sẽ được phục dựng theo lối kiến trúc địa phương với tường bao che xây gạch, trát vữa, khung chịu lực bằng gỗ, mái lợp ngói vẩy cá, cửa gỗ. Các dụng cụ sinh hoạt hàng ngày như bàn ghế, giường tủ cũng sẽ được phục chế nguyên trạng như trước, tại đây cũng sẽ là nơi trưng bày, đón tiếp và giới thiệu về di tích cho du khách tham quan du lịch Quảng Nam.

Hiện tại khu di tích địa đạo Phú An - Phú Xuân đang từng bước được trùng tu tôn tạo. Dự án được triển khai là việc làm cấp thiết mang nhiều ý nghĩa, ngoài mục đích cứu vãn, bảo vệ di tích lịch sử ở Quảng Nam nổi tiếng này và về lâu dài khu sẽ là điểm du lịch hấp dẫn; một địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau về một vùng đất, con người anh hùng với lòng kiên trung và tính sáng tạo, bền bỉ. Hy vọng trong tương lai không xa, địa đạo Phú An - Phú Xuân xã Đại Thắng nói riêng và Đại Lộc nói chung sẽ là nơi giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng cho thế hệ trẻ, còn là điểm đến hấp dẫn với du khách trong và ngoài tỉnh. Theo kinh nghiệm du lịch Hội An khi du khách tham gia chương tình tour du lịch Miền Trung đến với vùng đất nổi tiếng với những di tích lịch sử nổi tiếng như địa đạo Phú An - Phú Xuân này.