Rối nước làng Rạch

 

 

Theo nghệ nhân Phan Văn Khỏe - từng có thâm niên 15 năm làm trưởng phường rối nước Nam Chấn - rối nước làng Rạch có từ rất lâu rồi, hiện không có thông tin chính xác về thời gian xuất hiện rối nước ở làng Rạch. Nghệ nhân Khỏe cho biết, các cụ cao niên trong làng xưa kia thường cho các phương rối nước được cho là xuất hiện đầu tiên thi đấu với nhau, đó là các phường Nam Chấn (Nam Trực, Nam Định), Nguyên Xá (Đông Hưng, Thái Bình), Bình Phú (Thạch Thất, Hà Nội), Đào Thục (Đông Anh, Hà Nội). Đến nay, các thế hệ nghệ nhân cứ cha truyền con nối cũng đã duy trì được vài trăm năm; hàng năm cứ đến rằm tháng Giêng, cả làng lại mở hội, tổ chức đám rước linh đình và không thể thiếu là những tích trò rối nước.

 

Theo tìm hiểu của của phóng viên, xưa kia các nghệ nhân rối nước làng Rạch từng đi biểu diễn giao lưu ở nhiều nơi; cũng có khoảng thời gian hoạt động của phường rối ngừng trệ. Theo thời gian, sức sống nghệ thuật tiềm ẩn trong những con người làng Rạch một lần nữa bùng cháy, ngày càng có nhiều cải tiến, nâng cao với nhiều tiết mục thú vị: Lê Lợi khởi nghĩa, Trần Hưng Đạo bình Nguyên, Trưng Trắc - Trưng Nhị, Rước chân dung Hồ Chủ tịch, Bộ đội chào cờ, cưỡi cá dâng hoa, xay thóc giã gạo, vợ chồng ông lão câu cá, bát tiên, tứ linh, múa lân, chọi trâu… Các nghệ nhân phường rối nước làng Rạch cũng từng tham gia biểu diễn phục các lãnh đạo Đảng, Nhà nước; đi biểu diễn ở nước ngoài cũng như biểu diễn tại các sự kiện văn hóa lớn. Đặc biệt, các nghệ nhân vừa biểu diễn, vừa tự chế các các mô hình con rối, đạo cụ… Việc chế tác con rối mộc và đạo cụ không đòi hỏi sự tinh xảo nhưng cũng khá cầu kỳ; giai đoạn vẽ trang trí thì đòi hỏi phải đáp ứng sự tinh tế, tính thẩm mỹ. Thời gian chế tác tùy thuộc vào kích thước cũng như loại con rối, giao động từ vài ngày đến cả tháng.

 

 

Ngày nay, nghề rối nước làng Rạch đang đứng trước một cơ hội mới cho bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuât khi được nhiều công ty du lịch tiến hành khảo sát đưa vào sản phẩm khai thác. Các nghệ nhân rối cũng tích cực giao lưu, học hỏi, đổi mới trình độ biểu diễn cũng như tư duy. Nghệ nhân Phan Văn Mạnh – một người tâm huyết với nghề sẻ: “Rối nước làng Rạch khá nổi tiếng. Các công ty du lịch bắt đầu đưa vào khai thác, đưa khách về tham quan làng rối. Chúng tôi cũng bắt đầu kết hợp với các công ty du lịch, lên kế hoạch cho việc biểu diễn phục vụ nhu cầu du khách ngay tại thủy đình của làng cũng như cho khách trải nghiệm hoạt động chế tác con rối. Điều này mở ra một hướng đi tích cực tạo nên động lực bảo tồn và phát huy giá trị của nghề rối nước ở làng Rạch”. Nghệ nhân Mạnh chia sẻ thêm: Du khách chỉ có thể trải nghiệm trang trí những con rối nhỏ và đơn giản; những con kích thước lớn với chi tiết vẽ trang trí cầu kỳ, nếu du khách thích có thể đặt mua, vì thời gian trang trí khá dài, có khi lên đến 2 tuần.