Những nghệ nhân lặng sống giữa lòng thành phố Cairo Ai Cập

Nhắc đến Ai Cập nói chung và thành phố Cairo nói riêng, đa số chúng ta đều bị ấn tượng bởi chiếc bóng quá lớn của Kim tự tháp, hay thời hoàng kim của các Pharaoh. Thứ chúng ta lãng quên, chính là những người thợ, những con người thực sự tạo nên Ai cập, tạo nên Cairo từ đôi bàn tây chai sạn, sần sùi. Qua bao thăng trầm, họ vẫn còn đó, lặng lẽ giữa dòng đời như nhân chứng thời gian. 
 

Toàn cảnh khu phố al-Darb al-Ahmar cổ kính. Ảnh: Guardian

Lữ khách người Ottoman xa xưa, Evliya Çelebi đã đến thành phố Cairo năm 1671. Ông viết lại trong quyển hồi ký: “Tất cả hàng hóa trên thế giới, đều khởi nguồn từ bàn tay những người thợ nghèo Cairo”. Và gần 350 năm sau, những món hàng cổ xưa vẫn được sản xuất ở al-Darb al-Ahmar. Đây là khu phố khoảng 100.000 dân, nằm về phía đông nam trung tâm Cairo. Hàng ngàn nhà xưởng, cùng với các nghệ nhân ở đây, vẫn chế tác mọi thứ, từ lều, sách, hộp và đèn lồng bằng đồng đến chén, bát thủy tinh và thảm lụa.
 

Một nghệ nhân đang hoàn thành kiswa. Ảnh: Guardian

Bạn có thể tìm thấy mọi thứ ở The Street of the Tentmakers, nơi lưu giữ phần lớn tinh thần giao thương như thời xưa. Được xây vào năm 1650, với vai trò là nhà triển lãm, cùng các phòng làm việc, có nội thất được lót bằng vải dệt trang trí. Các bức tường ờ đây được xây dựng đúng như lối kiến trúc thời Ottoman, còn các tấm vải trang trí vách và sàn, một nghệ nhân cho biết đó là al-khayyamiya, một dạng dệt thủ công có nguồn gốc từ thời đại các Pharaoh. Một vài thợ dệt ở thành phố Cairo ngày nay chính là hậu duệ của những thợ thủ công dệt ra kiswa, loại vải phủ trang trí đá ở đền thiêng Mecca. Họ cũng may lều, vải và yên ngựa cho những tín đồ hành hương đến thánh địa linh thiêng nhất Đạo Hồi. 
 

Nhà thờ hồi giáo cổ kính, được trùng tu, phục hồi. Ảnh: Guardian

Nhiều du khách khẳng định: "Không thể tưởng tượng nổi những điều bạn sẽ găp ở al-Darb al-Ahmar". Sau The Street of the Tentmakers, bạn có thể tham quan Hasan. Khu vực này khá nhỏ, đi loanh quanh hồi là hết, nhưng nó chứa hơn 40 di tích được xây dựng trong các thời đại Fatimid, Ayyubid, Mamluk và Ottoman. Chính phủ Ai Cập đã phối hợp cùng nhiều tổ chức phi tôn giáo như Aga Khan Development Network (AKDN), mà nhiều di tích được trùng tu, phục hồi ví như nhà thờ Hồi giáo Aqsunqur và khu phức hợp Amir Khayrbak. 
 

Vài bức tường vẫn in đậm dấu tích thời gian. Ảnh: Guardian

Vòng quanh al-Darb al-Ahmar, người nước ngoài xuất hiện nhiều nhất chính là những người Hồi giáo trẻ đến từ Indonesia. Họ đang theo học trường đại học al-Azhar gần đó. Hầu hết khách du lịch phương Tây thường không thích du lịch Cairo vì lo ngại về an ninh. Nhưng không hề, khi dạo quanh khu phố này, bạn sẽ cảm thấy yên bình và thanh thản. Vô số người cao tuổi ngồi ở qahwa, tức quán cà phê lề đường nơi họ nhâm nhi cà phê hoặc trà, và thân thiện chào mừng du khách với câu chúc: “Ahlan wa Sahlan”.
 

Ông Salama và con trai bên tấm vải nhuộm. Ảnh: Guardian

Bên cạnh nhà thờ Hồi giáo Aslam al-Silahdar thế kỷ 14, bạn sẽ tìm thấy một xưởng nhuộm sợi. Hãy tìm gặp Salama, một nghệ nhân nhuộm đã có 73 năm trong nghề. Những tấm vả màu đen bóng dường như được thổi hồn trong bể nhuộm. Khi người nghệ nhân kéo tác phẩm ra dòng thuốc nhuộm chảy tràn nhộm đen cả sàn nhà.
 

Công việc nhuộm vải của ông đứng trước nhiều khó khăn. Ảnh: Guardian

Ông Salama cho biết dưới thời cách mạng Nasser, công việc kinh doanh của ông rất tốt: “Người Nga sẽ cho chúng tôi vũ khí và chúng tôi sẽ cho họ vải”. Nhưng vào năm 1967, mọi thứ đã thay đổi sau cuộc chiến sáu ngày thảm khốc chống lại Israel. Nasser bị phế truất, Sadat lên nắm quyền, ông đã tự do hóa nền kinh tế, mở cửa cho đầu tư trong và ngoài nước. Hàng hóa rẻ hơn tràn vào thị trường địa phương. Các nhà sản xuất nhỏ lẻ bị đuối dần và nhiều người mất việc.
 

Chiếc bàn nơi những quyển sách được đóng thành phẩm. Ảnh: Guardian

Hầu hết các thợ thủ công và phụ nữ đắm chìm trong lịch sử và gìn giữ các yếu tố văn hóa của Cairo mỗi ngày. Bên trong xưởng của hai người đóng sách gần nhà thờ Hồi giáo Cairo, al-Azhar, Aslam và đồng nghiệp của ông đã đóng khoảng 150 cuốn sách mỗi ngày. Họ hiện đang đóng cuốn tafsir, một bản kinh Qur’an, được viết vào năm 1232 trước công nguyên. Aslam sẽ kể cho bản về những cuốn sách đặc biệt của họ, về Alexander Đại đế, và lần đầu tiên sách được sản xuất trên giấy cói vào năm 330 sau Công nguyên.
 

Hai người thợ phải mất sáu tháng mới sản xuất ra được một tấm thảm lụa. Ảnh: Guardian

Quay lại khi Evliya elebi đến thăm Cairo vào thế kỷ 17, ông đã ghi lại việc 20 xưởng sử dụng 300 thợ làm thảm. Họ dệt thảm lụa và thảm cầu nguyện cho các tín đồ. Trong một căn phòng nhỏ ở phía sau khu ổ chuột Manshiyat Naser gần đó, nghề dệt thủ công từ thế kỷ 17 vẫn còn vẹn nguyên. Hai người thợ phải mất sáu tháng mới sản xuất ra được một tấm thảm lụa dài hai mét ba.
 

Ông Hasan bên cạnh xưởng thủy tinh. Ảnh: Guardian

Gần al-Darb al-Ahmar là thành phố người chết ở Cairo, nơi người dân địa phương được chôn cất kể từ cuộc viễn chinh của người Hồi giáo ở Ai Cập hơn 1.300 năm trước. Ngày nay, vì sự phát triển đô thị nhanh chóng, 250.000 người dân Cairo sống giữa các đền thờ và lăng mộ. Và bạn sẽ gặp một cựu võ sĩ quyền anh, giờ đây là một nghệ nhân thổi thủy tinh, Hasan “Hodhod”.
 

Một mẻ thủy tinh ra khỏi ngọn lửa hồng. Ảnh: Guardian

Hodhod nói rằng tác phẩm thủy tinh của ông là thứ liên kết thực tế với những hồn ma và huyền thoại như Vua Solomon hay Nữ hoàng Sheba. Để ngăn cản con trai theo nghề, cha Hodhod đã cố gắng làm anh ta hoảng sợ, và mô tả thổi thủy tinh như là nghề thủ công của các linh hồn ai oán.
 

 

Cậu bé với khay bánh mì trên đầu. Ảnh: Guardian

Khi hoàng hôn, du khách sẽ bắt gặp hình ảnh một cậu bé giao bánh mì bằng xe đạp, đội trên đầu cả khay một balish aish mới nướng (bánh mì Ai Cập) còn nóng hổi. Tất nhiên, bạn có thể ăn bánh mì sau, giờ là lúc gặp gỡ Mohamed, một người làm đèn lồng thế hệ thứ ba. Bên trong xưởng của anh, những chiếc đèn lồng bằng đồng và sắt đã hoàn thiện nằm trên kệ và bàn. Để tạo ra các mảnh kim loại trang trí công phu, ông đã học hỏi các di sản ở Cairo, sử dụng các họa tiết Mamluk, Coptic, Andalucían và Ma-rốc.
 

Mohamed bên cạnh những mảnh thiếc sẽ thành lồng đèn. Ảnh: Guardian

Mohamed nói rằng, đây là thời điểm khó khăn nhất, vì giá nguyên liệu thô đã tăng lên nhưng có ít khách du lịch hơn - những khách hàng chính của ông. Tuy nhiên, ông tìm thấy một sự tích cực bất ngờ: Người Syria đã di cư đến, vì chiến tranh. Họ bắt đầu hình thành các xưởng, làm giường và sản xuất quần áo. Thông qua doanh nghiệp của họ, ông thấy nền kinh tế địa phương đang sôi động trở lại.
 

Nụ cười lạc quan trên môi một người bán trái cây. Ảnh: Guardian

Dường như lịch sử trôi qua nơi này như sóng ngoài biển khơi, từng lớp, từng lớp bồi đắp lên nhau. Dấu ấn thời gian được cảm nhận một cách nhẹ nhàng. Giữa rất nhiều sự sáng tạo và đổi mới, cảm giác của thời xưa vẫn vẹn nguyên. Tôi tin rằng những nghệ nhân chính là nhân tố chính là linh hồn của Ai Cập ngàn xưa, dù bao khó khăn của bối cảnh thời đại họ vẫn lặng lẽ vượt qua.

Danh Bùi

Theo Báo Thể thao Việt Nam