Nhà thờ gỗ Na Uy nghìn tuổi vẫn ngạo nghễ sống sau thảm họa kinh hoàng

Thời đại Viking hay còn gọi là "Viking Age" là một thời đại trong lịch sử Bắc Âu kéo dài từ khoảng năm 790 tới năm 1066. Một trong số các yếu tố khiến thời đại này lụn bại là sự xuất hiện của Kitô giáo ở Na Uy vào khoảng năm 1000.

Tôn giáo mới này sau khi xuất hiện đã lan truyền khá nhanh. Chỉ trong vòng một thế kỷ, đã có khoảng 750 nhà thờ gỗ được xây dựng trên toàn đất nước Na Uy. Ngoại trừ các thành phố tương đối lớn, hầu hết các nhà thờ Na Uy thời trung cổ ở các vùng khác đều bằng gỗ. 
 

Heddal, nhà thờ gỗ lớn nhất ở Na Uy, có từ những năm 1250. Ảnh: YouTube

Người Viking đã phát triển kỹ năng tuyệt vời trong ngành xây dựng gỗ, một trong những minh chứng cho thành tựu này là những con tàu Viking hoành tráng bậc nhất trong lịch sử thế giới. Cho đến ngày nay, gỗ vẫn là vật liệu xây dựng được ưa thích cho các ngôi nhà của người Na Uy.
 

Mặc dù, các nhà thờ bằng gỗ đã tồn tại khắp Tây Bắc Châu Âu một thời gian dài trước đây, nhưng cho đến hiện tại chỉ có Na Uy còn tồn tại các nhà thờ đặc biệt đó. Có một cái duy nhất bên ngoài Na Uy, ở Thụy Điển, một nhà thờ gỗ có từ khoảng năm 1.500.
 

Các nhà thờ gỗ này còn được gọi là “stave churches” hoặc “stavkirker”, theo tên của những cột hoặc cột lõi thông, yếu tố chịu tải chính khi xây dựng chúng. Những cái cột này không tiếp xúc trực tiếp với mặt đất, mà được dựng trên những phiến đá lớn. Các nhà thờ gỗ cũng không sử dụng đinh. Do đó chúng không bị tình trạng giống như các nhà thờ được xây trước đó, các trụ đỡ tiếp xúc với đất và bị thối rữa sau đó sụp đổ và biến mất nhiều thế kỷ trước.
 

Theo thống kê, có thể có hơn một ngàn nhà thờ đã từng tồn tại ở Na Uy, một số ước tính đưa con số lên tới 2.000. 

Phần lớn đã biến mất có lẽ vì sự sụt giảm nhanh chóng của dân số Na Uy trong thảm họa Black Death - Cái chết đen. Căn bệnh dịch hạch vô tình được đưa vào Na Uy vào năm 1349 bởi một con tàu cập cảng gần Bergen. Nó được coi là đại dịch khủng khiếp nhất trong lịch sử loài người. Black Death có thể đã giết chết tới 2/3 tổng dân số Na Uy lúc đó, và dân số đã không trở lại mức trước bệnh dịch hạch cho đến những năm 1600.

Trong những năm 1400 và 1500, không có nhà thờ mới nào được xây dựng ở Na Uy. Thật dễ dàng để tưởng tượng ra rằng qua 2 thế kỷ thời tiết ẩm ướt và khắc nghiệt của vùng Scandinavia, những nhà thờ bằng gỗ sẽ bị tàn phá thế nào khi không có ai chăm sóc.
 

Đến năm 1650, có ít hơn 300 nhà thờ còn tồn tại và xu hướng kiến trúc cũng thay đổi, không có nhà thờ mới nào được xây dựng. Đến năm 1800, con số chỉ còn 70, 40 trong số này đã bị sụp đổ trong thế kỷ 19. Cho đến ngày nay, chỉ còn 29 nhà thờ gỗ còn tồn tại ở Na Uy, bao gồm một chiếc đã được vận chuyển đến một phần của Đức mà bây giờ thuộc về Ba Lan.
 

Hầu hết những nhà thờ gỗ ở Na Uy được xây dựng vào thế kỷ 12 và 13. Heddal, nhà thờ gỗ lớn nhất Na Uy, có từ những năm 1250. Nhưng Urnes được cho là nhà thờ gỗ lâu đời nhất, được xây dựng vào đầu những năm 1100. 
 

Tuy nhiên, nhà thờ gỗ nổi tiếng nhất, được bảo tồn tốt nhất và xác thực nhất là Borgund, nằm cách nhà thờ Urnes không xa. Nhà thờ Borgund được xây dựng dành riêng cho Thánh Andrew và những tông đồ vào khoảng năm 1150. Với những cánh cổng được chạm khắc điêu luyện và đặc biệt là những con rồng được khắc trên đầu hồi vô cùng ấn tượng, đem lại cái nhìn tổng thể về Kito giáo và thời đại Viking. Đây là điểm đến lý tưởng cho những du khách du lịch Na Uy muốn khám phá về lịch sử của đất nước Na Uy.
 

Mặc dù các nhà thờ gỗ có lẽ được xây dựng trên khắp Na Uy, nhưng không có nhà thờ nào được bảo tồn ở khu vực cực bắc. Chúng nằm ở những khu vực hẻo lánh, có dân số thấp, trong các thung lũng và rừng cao, trong các làng chài nhỏ trên đảo, hoặc dọc theo vịnh hẹp, như ở Sognefjord, nơi có 5 nhà thờ gỗ; 6 nhà thờ gỗ ở Valdres; và 4 ở Numedal. Ở vùng đất ít dân cư phía đông Na Uy, nhà thờ đá phổ biến hơn.
 

Khoảng một nửa số nhà thờ còn sót lại vẫn còn được sử dụng để cư dân địa phương thờ cúng giáo xứ. Nửa còn lại được sử dụng như bảo tàng, mặc dù đôi khi chúng được dùng làm nơi tổ chức đám cưới và lễ rửa tội.
 

Những nhà thờ gỗ này đều là những cổ vật có giá trị cần được bảo tồn. Các nhà chức trách Na Uy tin rằng, kiến trúc của những nhà thờ gỗ này phản ánh các phong cách xây dựng của người Bắc Âu những thế kỷ trước. Thông qua cách xây dựng và nghệ thuật trang trí của chúng, chúng ta có thể rút ra một số ý tưởng về lịch sử các ngôi đền của các vị thần Bắc Âu (ví dụ, Odin, Freyja và Thor). Nhiều nhà thờ gỗ được xây dựng xung quanh một điểm trung tâm hoặc cột, gợi nhớ đến Old Norse, một cây thần thoại to lớn, đóng vai trò trung tâm trong vũ trụ học Bắc Âu, nơi kết nối Cửu Giới.

Hằng Đỗ

Theo Thể Thao Việt Nam