Xôi đăm đeng - món đặc sản của xứ Tây Bắc

 

Xôi đăm đeng là một món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc Tày ở miền Tây Bắc. Nó là một món ăn không thể thiếu trong những dịp lễ hội hoặc những dịp quan trọng của người Tày như Tết Nguyên Đán hay lễ cưới. Đây còn là biểu tượng của sự khéo léo của những người phụ nữ dân tộc Tày thể hiện qua những màu sắc rực rỡ của món xôi.
 

Bởi vì xôi đăm đeng là một món ăn độc đáo bởi vì nó được nấu từ gạo nếp nương. Tất cả những màu sắc rực rỡ của xôi không phải được tạo ra từ phẩm màu mà là bằng chính những cây cỏ của miền núi Tây Bắc. Người Tày, người Nùng ở miền núi Cao Bằng quan niệm rằng Tết Thanh Minh không thể thiếu xôi đăm đeng. Chỉ cần nhìn qua món xôi đăm đeng, chúng ta có thể đánh giá được sự tần tảo và khéo léo của những người phụ nữ nơi đây.
 

 

Theo tiếng Tày, xôi đăm đeng có nghĩa là xôi đỏ đen. Tuy nhiên, món xôi này có rất nhiều màu sắc như trắng, vàng, đen, tím, xanh, đỏ. Xôi đăm đeng được nấu từ gạo nếp được treo trên gác bếp rất nhiều tháng. Ở đây, khi bà con thu hoạch lúa nếp, họ sẽ không tuốt lúa mà để nguyên bông lúa nếp đem bó lại thành từng bó treo lên gác bếp. Khi chuẩn bị nấu món xôi đăm đeng, họ mới xát thành gạo. 
 

Loại lá được người dân tộc sử dụng để tạo màu cho xôi chính là lá cẩm. Món xôi này có ngon và có màu sắc rực rỡ hay không phụ thuộc rất nhiều vào sự khéo léo của đầu bếp. Để tăng sự hấp dẫn cho món xôi, người ta khi giã lá cẩm sẽ cho thêm một chút vôi ngâm với gạo nếp. Khi đồ xôi, món xôi này sẽ có một màu xanh quyến rũ. Nếu cũng dùng lá đó ngâm với nước tro của rơm lúa nếp thì màu xôi sẽ có một màu xanh thẫm rất đặc trưng.

 

 

Để tạo ra những màu sắc tự nhiên dành cho món xôi, những người phụ nữ Tày sẽ phải phải lên rừng để chọn những những bó hoa rừng thơm ngát. Mỗi loài hoa khác nhau thì sẽ tạo ra một màu tương ứng của món xôi đăm đeng. Sau đó, người ta sẽ đem những bó hoa này để treo lên gác bếp để hoa khô lại. Đến ngày nấu xôi, người ta sẽ đem hoa đi rửa sạch rồi đun kỹ để lấy nước. Dùng thứ nước đó để ngâm gạo nếp sẽ giúp xôi có màu của hoa và một mùi hương vô cùng dễ chịu.
 

Một số loài hoa mà người ta hay sử dụng đó là lá cẩm, lá cây sau sau, củ nghệ và quả gấc. Lá cẩm sẽ làm cho xôi có màu tím đen, củ nghệ sẽ tạo ra màu vàng và quả gấc sẽ tạo ra màu cam đỏ.

 

 

Khi đã nấu xôi xong, xôi đăm đeng sẽ tỏa ra một mùi hương thơm lừng bay khắp núi rừng Tây Bắc. Những người dân tại Cao Bằng, Bắc Kạn thường sẽ đổ xôi ra một chiếc lá chuối xanh. Sau đó, người ta sẽ trộn xôi lại để tạo ra một món xôi nhiều màu sắc. Những màu sắc rực rỡ của món xôi hòa quyện với nhau trông rất tinh tế và đẹp mắt. 
 

Xôi đăm đeng có một mùi thơm và hương vị rất đặc trưng không thể lẫn lộn với bất kỳ loại xôi nào khác. Bạn có thể thưởng thức món này với muối lạc giã nhỏ. Xôi đăm đeng khi được ăn cùng với vịt quay Bắc Kạn vẫn là hấp dẫn nhất. Món vịt quay này sẽ được ướp nhiều gia vị khác nhau như nấm hương, tỏi, hành và một số gia vị đặc trưng của xứ Tây Bắc. Xôi đăm đeng được ăn cùng với thịt vịt quay sẽ toát nên một hương vị nồng nàn và thanh thoát. Đây là một món ăn rất phổ biến trong những dịp lễ Tết của các tỉnh ở vùng Tây Bắc.

 

 

Xôi đăm đeng chắc chắn sẽ đem lại cho du khách những trải nghiệm thú vị, giúp họ có thể hiểu hơn những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của người Tày vùng Tây Bắc.