Những món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam vừa ngon vừa ý nghĩa

Trong văn hóa của người Việt, Tết Đoan ngọ là một trong những ngày lễ rất quan trọng, dịp lễ này còn được gọi là Tết Đoan Dương thường được tổ chức vào khung giờ Ngọ của ngày mùng 5/5 Âm lịch. Về ý nghĩa chữ “Đoan” tức là mở đầu và chữ “Ngọ” tức là khung giờ ngọ trong ngày theo quan niệm xưa ( từ 11 đến 13 giờ) và ăn tết Đoan ngọ tức là bữa ăn Tết diễn ra vào buổi trưa, lúc mặt trời và mặt đất gần nhau nhất.

Trong văn hóa Việt thì Tết Đoan ngọ còn được gọi là Tết diệt sâu bọ, hiểu đơn giản là ngày Tết để tiêu diệt bớt các loài sâu bọ gây hại theo văn hóa nông nghiệp. Và với ý nghĩa đó, việc ăn uống trong dịp Tết này không chỉ là để tận hưởng hương vị món ăn, mà còn để thanh lọc cơ thể, mong cầu về sức khỏe, sự may mắn trong cuộc sống. Cũng chính vì thế mà các món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam thể hiện những ý nghĩa thú vị.

Bật mí món ăn tết Đoan ngọ ở Việt Nam độc đáo và hấp dẫn 

Thịt vịt

Thịt vịt là một trong những món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam rất phổ biến, đặc biệt là ở miền Trung và miền Nam. Mặc dù người ta có quan niệm không ăn thịt vịt vào các ngày đầu tháng để hạn chế sự đen đủi nhưng riêng ngày mùng 5/5 Âm lịch thì thịt vịt vẫn là một món ăn truyền thống không thể thiếu. 

Theo quan niệm dân gian, trong ngày Tết Đoan ngọ, dương khí sẽ rất mạnh vì vậy khi ăn thịt vịt có tính hàn thì sẽ giúp giải nóng, làm mát cơ thể. Đồng thời, món ăn này còn có nhiều chất dinh dưỡng, có tác dụng cân bằng âm dương, bồi bổ sức khỏe. Không chỉ thế, tháng 5 cũng là thời điểm mà thịt vịt trở nên ngon nhất, những con thịt sẽ béo khỏe, thịt ngon hơn và ít mùi hôi. Do đó, trong ngày Tết Đoan ngọ hầu hết các gia đình sẽ thường mua vịt về làm thịt, chế biến thành nhiều món ngon khác nhau từ vịt quay, vịt luộc đến vịt nấu măng, vịt xáo…

Trong tiếng Hán thì vịt sẽ đồng âm với áp, có nghĩa là sẽ trấn áp mọi sự xâm nhập của tà khí và bệnh tật. Do đó món thịt vịt sử dụng trong ngày Tết Đoan ngọ còn như là một lời nguyện cầu cho bạn bè, người thân luôn được an lành, mạnh khỏe. 

Các loại chè 

Trong các món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam thì chè là món ngon không thể thiếu. Tùy địa phương, vùng miền mà các loại chè được sử dụng trong ngày Tết này sẽ có sự khác biệt, tuy nhiên chúng đều có ý nghĩa đặc biệt về sức khỏe. Ngày mùng 05/05 Âm lịch cũng được coi là một ngày nóng nhất, chính vì vậy chè còn là món ăn giải nhiệt được rất nhiều người ưa thích. 

Một trong những loại chè phổ biến nhất là chè kê, món ăn truyền thống được chế biến từ một loại ngũ cốc rất giàu dinh dưỡng. Khi nấu chè kê người ta sẽ thường kết hợp với đậu xanh và đường, tạo thành một món chè thơm ngon, vị ngọt bùi hấp dẫn. Ở một số nơi người ta sẽ dùng chè kê với bánh đa. 

Ở miền Nam, vào ngày Tết Đoan ngọ người ta thường sẽ nấu chè trôi nước, đây là món ăn rất được ưa chuộng bởi hương vị hấp dẫn. Những viên bánh trôi trắng ngần, thơm dẻo bọc nhân đậu xanh ngào mịn và vị nước gừng ngọt thanh thơm phức luôn có sức hút lạ kỳ. Trong mâm cúng Tết Đoan ngọ thì chè trôi nước tượng trưng cho sự trôi chảy, thuận lợi, mong cầu những điều may mắn trong cả công việc và cuộc sống. Ngoài ra, ở một số nơi người ta có thể nấu các loại chè khác như chè đậu, chè sen nhãn… 

Xôi ngũ sắc 

Ở một số tỉnh khu vực Tây Bắc và miền núi thì trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ món xôi ngũ sắc rất phổ biến. Những dĩa xôi ngũ sắc tô điểm thêm cho mâm cỗ trở nên thật rực rỡ, đồng thời cũng là một trong những món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam phổ biến. 

Món ăn này hấp dẫn bởi vị dẻo thơm đặc trưng từ gạo nếp nương, kết hợp với các nguyên liệu thiên nhiên như gấc, lá nếp, nghệ, lá cẩm, tạo nên các màu sắc trắng, đỏ, tím, vàng, xanh rất đẹp mắt. Những màu sắc này còn tượng trưng cho ý nghĩa tâm linh về ngũ hành bao gồm kim, mộc, thủy, hỏa, thổ như một lời cầu chúc cho năm mới ngũ hành được hài hòa, mùa màng bội thu, gia đình an lành và nhiều sức khỏe. 

Bánh ú bá trạng

Đây là món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam có sự tương đồng với văn hóa ẩm thực Trung Quốc trong ngày mùng 05/05. Theo đó, bánh ú bá trạng chính là món ăn truyền thống đặc trưng của người Hoa, và dần già với sự du nhập của cộng đồng người Hoa đông đảo ở Sài gòn, Sóc Trăng và các địa phương khác thì món bánh này cũng đã trở nên quen thuộc, xuất hiện thường xuyên trong mâm cỗ cúng Tết Đoan ngọ. 

Bánh ú bá đạo được làm từ các nguyên liệu chính là gạo nếp với nhân thịt đậu phộng trứng muối, Xá xíu tôm khô hạt sen nấm đông cô… đem gói trong lá tre hoặc lá chuối sau đó luộc chín. Vị bánh dẻo thơm kết hợp với nhân mùi vị thấm đẫm đậm đà có hương vị rất hấp dẫn 

Với nhiều gia đình người Hoa ở Việt Nam thì việc quây quần cùng làm bánh ú bá trạng vào ngày Tết Đoan Ngọ đã trở thành một phong tục truyền thống có ý nghĩa đặc biệt thể hiện tinh thần đoàn kết và văn hóa cội nguồn. 

Cơm rượu nếp

Một trong những món ăn ngày Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam không thể thiếu trong mâm cúng đó chính là cơm rượu nếp. Trong văn hóa của người Việt, cơm rượu nếp không đơn thuần chỉ là một món ăn mà còn là một vị thuốc có hiệu quả để diệt sâu bọ ở trong bụng, bởi men rượu nếp có thể diệt ký sinh trùng, đồng thời cải thiện hệ tiêu hóa, kích thích vị giác, mang đến cảm giác ngon miệng. 

Theo quan niệm truyền thống, vào buổi sáng của ngày mùng 5/5 Âm lịch sau khi thức dậy, nếu như ăn một chén rượu nếp để tiêu diệt các loại ký sinh, vi khuẩn trong bụng thì sẽ rất mạnh khỏe. 

Khi thưởng thức cơm rượu nếp vào ngày mùng 5/5, người ta có thể cho thêm đường, mật ong giúp hương vị trở nên hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, vì cơm rượu nếp có men rượu nên không ăn quá nhiều hoặc ăn lúc đói vì có thể gây say.

>> Xem thêm: Từ pizza trà xanh đến bia matcha, bạn đã thử hết những món ăn độc đáo từ matcha này chưa?

Trái cây chua

Các loại trái cây chua cũng xuất hiện thường xuyên trong mâm cúng ngày Tết Đoan ngọ ở Việt Nam, trong đó mận và vải là hai loại trái cây rất đặc trưng mà gia đình nào cũng sẽ mua về thưởng thức.  Hoa quả có vị chua có tác dụng kích thích dịch tiêu hóa dạ dày, đặc biệt các loại quả này còn có hàm lượng vitamin, khoáng chất dồi dào, cung cấp nhiều năng lượng cho người dùng. 

Theo quan niệm xưa thì các loại quả có vị chua sẽ có tác dụng diệt sâu bọ trong bụng và những bữa ăn diệt sâu bọ với hoa quả trong ngày Tết Đoan Ngọ đã trở thành một truyền thống không thể thiếu. Một số nơi ngoài mận và vải thì người ta còn sử dụng nhiều loại trái cây khác như chôm chôm, quất, hồng bì, xoài, chuối, dứa… 

Bánh tro ú

Nói đến các món ăn Tết Đoan Ngọ ở Việt Nam truyền thống thì bánh tro ú cũng là một cái tên rất tiêu biểu, đặc biệt là ở miền Nam và miền Trung đây là món ăn không thể thiếu trên mâm cúng. Món bánh này được làm từ nguyên liệu chính là gạo ngâm với nước tro được đốt từ củi hoặc cây khô, rơm sau đó đem gói trong lá chuối, kết hợp với nhân đậu xanh hoặc không có nhân. 

Loại bánh này khi luộc xong sẽ có màu vàng, chất trong suốt rất đẹp mắt. Bánh rất dẻo dai, vị tương đối nhạt nên khi ăn người ta sẽ chấm cùng với mật mía. Theo quan niệm của người xưa thì món bánh ú tro có hương vị vừa thanh mát, vừa nhẹ nhàng nên có tác dụng giải độc, giải nhiệt giúp cho cơ thể trở nên nhẹ nhõm, sạch sẽ giống như có thể diệt được sâu bọ trong cơ thể. Cũng vì thế mà vào ngày Tết Đoan ngọ, hầu hết các gia đình ở miền Nam và miền Trung đều mua từ vài chục bánh về để cúng và ăn cùng gia đình. 

>> Xem thêm: Khám phá tour du lịch Huế HOT nhất hiện nay 

Bánh khúc 

Theo quan niệm của người Nùng ở một số khu vực phía Bắc thì bánh khúc cũng là một trong những món ăn truyền thống trong dịp Tết Đoan ngọ 5/5. Món ăn này có hình thức rất đẹp, hương vị hấp dẫn, được chế biến từ nguyên liệu chính là gạo nếp và lá khúc. 

Gạo nếp sẽ được mang đi ngâm, rồi giã cùng lá khúc, bọc bên trong là nhân đậu xanh hoặc mè đen, hành phi rồi đem đi hấp. Trước khi hấp thì sẽ cho thêm một lớp gạo nếp ở bên ngoài để tạo lớp vỏ đẹp mắt hơn. Món ăn có mùi thơm rất hấp dẫn, vị bùi béo luôn rất được ưa chuộng trong số các món ăn ngày Tết Đoan Ngọ. 

Xã hội dần hiện đại thì các nghi thức trong ngày Tết Đoan ngọ cũng đã dần được tỉnh lược , tuy nhiên tinh thần sống cùng thiên nhiên và giữ gìn sức khỏe để cầu an, cầu may mắn của ngày Tết này vẫn luôn được gìn giữ và các món ăn truyền thống, với những quan niệm dân gian rất riêng vẫn được duy trì thông qua nhiều thế hệ. Các món ăn Tết Đoan ngọ ở Việt Nam không chỉ đơn thuần là một hương vị quê nhà, quen thuộc từ ký ức, tín ngưỡng mà còn là sự trân trọng đối với đồ ăn thức uống, cũng là lời mong cầu về mùa màng thật bội thu. 

Hồng Thọ - dulichvietnam.com.vn 

Ảnh: Internet