Cảm nhận bản sắc Việt tại 7 làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam

Ghé thăm khám phá các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam là trải nghiệm du lịch khó quên đối với nhiều du khách.

Ghé thăm những làng nghề dệt chiếu truyền thống tại mỗi tỉnh thành, bạn sẽ có cơ hội quan sát quá trình các nghệ nhân làm ra sản phẩm chiếu dệt tuyệt đẹp, lắng nghe những câu chuyện làm làm nghề thăng trầm và tìm hiểu nét văn hóa bản địa riêng biệt, độc đáo.

1. Những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam – Nét văn hóa truyền thống đẹp

Đối với những vị khách đam mê tìm hiểu văn hóa truyền thống Việt chắc hẳn không còn xa lạ với trải nghiệm khám phá các làng nghề lâu đời như làm gốm, làm giấy, đúc đồng, dệt chiếu…Những làng nghề truyền thống đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc quảng bá văn hóa bản địa và là điểm nhấn du lịch độc đáo thu hút du khách thập phương ghé thăm khám phá.

Những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam là nơi lưu giữ nét văn hóa truyền thống đẹp của Việt Nam. Ảnh: Travellive+

Dệt chiếu là một trong những làng nghề xuất hiện sớm tại nước ta. Trong hành trình vi vu khám phá dải đất chứ S, bạn có thể bắt gặp các làng nghề dệt chiếu truyền thống tại nhiều tỉnh thành như Thái Bình, Quảng Nam, Thanh Hóa, Phú Yên…Thông qua quá trình tham quan, bạn sẽ có cơ hội được quan sát quá trình người dân làm ra một sản phẩm chiếu dệt tuyệt đẹp, tìm hiểu về những câu chuyện giữ “hồn nghề” từ xưa đến nay và từ đó hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa quý giá tại mỗi địa phương.

Các làng nghề truyền thống thu hút du khách tham quan, khám phá. Ảnh: Chí Trung

2. Giới thiệu những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam nổi tiếng

2.1. Làng dệt chiếu Hới - Thái Bình

Làng dệt chiếu Hới được cho là xuất hiện từ thời Hậu Lê (thế kỷ XV). Ban đầu, chiếu tại làng áp dụng phương pháp sử dụng bàn dệt đứng nên sản phẩm tạo ra không được chắc, bền. Sau này, trạng nguyên Phạm Đôn Lễ đi sứ nhà Minh về đã tìm hiểu được bí quyết dệt chiếu của người Quảng Tây, Trung Quốc và tiến hành cải tiến kỹ thuật dệt cho người dân. Các sản phẩm làm ra vừa nhanh chóng, vừa đa dạng về mẫu mã.

Làng dệt chiếu Hới ở Thái Bình đã xuất hiện từ thời Hậu Lê. Ảnh: Thế Giới Giải Trí

Hiện làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam này có hơn 3.000 hộ dân vẫn đang miệt mài “giữ hồn nghề” và phát triển thương hiệu “chiếu Hới” trở nên gần gũi hơn với khách hàng thập phương.

Làng nghề hiện có hơn 3.000 hộ dân tham gia trực tiếp vào khâu sản xuất chiếu. Ảnh: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Bình

Điều khiến sản phẩm chiếu Hới trở nên khác biệt nằm ở kỹ thuật. Nguyên liệu chính để sản xuất chiếu ở vùng này là cói và sợi đay, sau đó tùy vào từng loại mà sợi cói, đay sẽ được nhuộm màu phù hợp. Chiếu Hới nổi tiếng với các loại mẫu mã đa dạng như chữ lồng, vẽ…giúp khách hàng có thêm nhiều lựa chọn.

Các loại chiếu chữ lồng, vẽ...mang đến nhiều dự lựa chọn thú vị cho du khách. Ảnh: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thái Bình

- Hướng dẫn di chuyển đến làng dệt chiếu Hới:

• Từ thủ đô Hà Nội, bạn đi theo vành đai 3 cao tốc Pháp Vân Cầu Giẽ - đến Phủ Lý rẽ cầu Thái Hà. Hoặc bạn có thể từ vành đai 3 rẽ vào cầu Thanh Trì - cao tốc Hà Nội Hải Phòng - rẽ Hưng Yên - chạy thẳng 20 – 35 km thì rẽ cầu Triều Dương - qua cầu là đến Hưng Hà, nơi làng chiếu tọa lạc.
   

2.2. Làng chiếu Cẩm Nê – Đà Nẵng

Làng chiếu Cẩm Nê tọa lạc ở xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang là một điểm đến du lịch văn hóa thú vị mà bạn không nên bỏ lỡ khi ghé thăm thành phố đáng sống Đà Nẵng.

Tại làng chiếu Cẩm Nê nổi tiếng nhất là sản phẩm chiếu hoa với hình thức vô cùng bắt mắt. Vào thời nhà Nguyễn, chiếu hoa Cẩm Nê được sử dụng trong cung như một món đồ sang trọng, đắt giá. Trải qua bao thăng trầm, đến nay nghề dệt chiếu hoa dần bị mai một và chỉ còn lại rất ít hộ dân vẫn còn giữ nghề.

Người dân thu hoạch lác làm nguyên liệu dệt chiếu. Ảnh: An Hiếu/TTXVN

Tuy không còn vị thế như xưa nhưng chiếu hoa Cẩm Nê vẫn là một trong những sản phẩm thủ công sở hữu hình thức, chất lượng được nhiều người đánh giá cao. Sản phẩm chiếu hoa Cẩm Nê được làm ra vô cùng công phu, thay vì được in hoa như các làng khác, tại đây từng sợi lác sẽ được tuyển chọn kĩ lưỡng mới mang đi nhúng vào phẩm màu, có sợi cần nhuộm 2 – 3 lần để tạo ra sắc độ đúng nhất. Sợi lác sau khi được nhuộm và phơi khô sẽ được người nghệ nhân dệt thành sản phẩm.

Làng chiếu Cẩm Nê nổi tiếng với loại chiếu hoa được làm vô cùng công phu. Ảnh: Tạp Chí Làng Nghề Việt Nam

- Hướng dẫn di chuyển làng chiếu Cẩm Nê:

• Từ trung tâm TP. Đà Nẵng, bạn đi theo đường QL1A đến xã Hòa Tiến. Từ đây bạn hỏi đường người dân để vào làng chiếu Cẩm Nê. Quãng đường kéo dài khoảng 14 km nên bạn có thể dễ dàng di chuyển bằng phương tiện cá nhân.
   

2.3. Làng chiếu cói Bàn Thạch - Quảng Nam

Trong các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam, chắc hẳn nhiều người không còn xa lạ với làng Bàn Thạch, Quảng Nam – nơi nổi tiếng với câu ca: “Anh về Bàn Thạch em trải chiếu cho anh nằm. Tình sâu nghĩa nặng mấy con trăng rằm không phai”.

Những người đàn ông tại làng chiếu cói Bàn Thạch thường lo việc chặt đay, cói và phơi phóng. Ảnh: VinWonders

Làng chiếu cói Bàn Thạch xuất hiện vào khoảng thế kỷ XVI, khi các tộc họ ở Duy Vinh (Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh ngày nay) vượt ải Vân Nam đến sinh sống tại địa hạt phủ Thăng Hoa nay là vùng đất Đà Nẵng, Quảng Nam. Tại đây, người dân đã gây dựng nên làng chiếu cói Bàn Thạch và đến tận hôm nay vẫn là thương hiệu truyền thống vang danh miền Trung.

Thương hiệu chiếu cói Bàn Thạch vang danh miền Trung. Ảnh: Tour Hội An

Thôn Đông Bình có 355 hộ dân thì có tới 300 hộ theo nghề dệt chiếu truyền thống. Ở mỗi gia đình, từng công đoạn làm ra sản phẩm chiếu dệt được phân công rất rõ ràng: đàn ông lo việc chặt đay, cói và phơi phóng; còn phụ nữ thì phụ trách nhuộm màu, dệt chiếu. Thành phẩm thường sẽ được bán qua các vùng lận cận hoặc bỏ mối quen.

- Hướng dẫn di chuyển đến làng chiếu cói Bàn Thạch:

• Từ thị trấn Nam Phước: Bạn đi về hướng Đông khoảng 5 km đến địa phận xã Duy Vinh, huyện Duy Phước, tỉnh Quảng Nam. Dọc hai bãi bờ ven sông Thu Bồn, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những bãi cói và bãi đay xanh tốt - đây là dấu hiệu để nhận ra làng chiếu cói Bàn Thạch. 
• Từ cầu Cửa Đại, Hội An: Bạn có thể dễ dàng di chuyển đến làng Chiếu Bàn Thạch, quãng đường dài khoảng 15 km. Trên đường đi, bạn sẽ tranh thủ tham quan được địa điểm du lịch nổi tiếng là cầu Cửa Đại - cây cầu dài nhất tỉnh Quảng Nam.

>>Xem thêm: Cẩm nang du lịch Hội An, Quảng Nam siêu chi tiết

2.4. Làng chiếu Nga Sơn – Thanh Hóa

Nhắc đến làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam, nhiều người thường nghĩ ngay đến làng Nga Sơn – nơi đang bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống đáng tự hào của vùng đất Thanh Hóa.

Cói ở vùng Nga Sơn, Thanh Hóa có sợi nhỏ, dài và rất mềm mại. Ảnh: Chiếu cói Nga Sơn

Làng chiếu Nga Sơn tọa lạc tại 8 xã nằm sát bờ biển, đất đai màu mỡ tại đây trồng 2 loại cây chính là sú vẹt và cói. Cói ở vùng này sợi nhỏ, dài và rất mềm – đây chính là nguyên liệu để người dân sử dụng làm ra loại chiếu chất lượng với đặc điểm mềm mại và mượt mà vô cùng độc đáo.

Chiếu cói Nga Sơn, Thanh Hóa không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn thu hút sự quan tâm của nhiều nước trên thế giới. Ảnh: Về làng

Sản phẩm chiếu tại làng Nga Sơn, Thanh Hóa không chỉ được người dân trong nước yêu thích mà còn thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia khác trên thế giới. Đặc biệt, từ nhiều năm trước Nhật Bản đã tìm đến làng Nga Sơn để liên kết hợp tác với hơn 50 doanh nghiệp cói xuất khẩu tại 8 xã trong vùng.

Khi đến với làng Nga Sơn, bạn có thể chọn mua các sản phẩm chất lượng như chiếu du lịch gấp gọn tiện lợi, đệm ngồi, giỏ/làn, bình hộp có nắp…

- Hướng dẫn di chuyển đến làng chiếu Nga Sơn:

• Xuất phát từ trung tâm thành phố Thanh Hóa, bạn di chuyển theo quốc lộ 10 về hướng Bắc sẽ đến thị trấn Nga Sơn. Từ đây, bạn tiếp tục hỏi đường người dân đến làng chiếu Nga Sơn.
   

2.5. Làng nghề dệt chiếu lác Phú Tân - Phú Yên

Phú Tân là một trong những làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam đã có tuổi đời hơn 100 năm. Người dân tại xã Cư An từ xưa thay vì trồng lúa gạo như các địa phương khác thì lại lại trồng cói làm nguyên liệu cho làng nghề truyền thống dệt chiếu thủ công.

Người dân thu hoạch cói. Ảnh: Chí Trung

Nghề dệt chiếu Phú Tân vào năm 1977 đã được tỉnh Phú Yên công nhận là Làng nghề truyền thống. Tuy nhiên, vào năm 1995 thì làng nghề mới có “bước ngoặt” phát triển mới khi Trung tâm Khuyến nông tỉnh Phú Yên tiến hành tổ chức các lớp phổ cập kỹ thuật làm chiếu rộng rãi, điều này vừa giúp người dân có thêm thu nhập ổn định, vừa giúp tỉnh giữ gìn, bảo tồn được nét văn hóa bản địa lâu đời. Đến nay, làng nghề đã có hơn 200 hộ với trên 600 lao động trực tiếp tham gia sản xuất. Bên cạnh những sản phẩm thủ công, làng còn sản xuất thêm chiếu dệt bằng máy nhằm cung cấp nhiều mặt hàng đa dạng ra thị trường.

Cói được nhuộm nhiều màu sắc bắt mắt. Ảnh: Chí Trung

Cũng giống như các làng nghề khác, tại Phú Tân, quá trình dệt chiếu cũng bắt đầu từ việc thu hoạch cói, sau đó được chẻ nhỏ, mang đi phơi khô, tiến hành nhuộm màu và được dệt ra thành phẩm từ bàn tay khéo léo của người nghệ nhân.

Sản phẩm chiếu được dệt ra thành phẩm từ bàn tay khéo léo của người nghệ nhân.Ảnh: Chí Trung

- Hướng dẫn di chuyển đến làng nghề dệt chiếu Phú Tân:

• Xuất phát từ thành phố Tuy Hòa, bạn di chuyển dọc theo con đường Lê Duẩn gần bờ biển là sẽ đến huyện Tuy An. Sau khi đến Tuy An, bạn chỉ cần hỏi đường người dân đến làng nghề dệt chiếu Phú Tân là có thể dễ dàng tìm được hướng di chuyển.
   

2.6. Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa - Bình Định

Du lịch Bình Định, nếu bạn muốn tìm hiểu văn hóa truyền thống bản địa đặc sắc thì nên ghé thăm làng nghề dệt chiếu Chương Hòa nằm ở xã Tam Quan Bắc và xã Công Thạnh, huyện Hoài Nhơn.

Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa là điểm đến du lịch khám phá văn hóa nổi tiếng ở Bình Định. Ảnh: Hải Phong

Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa đã có mặt từ lâu tại mảnh đất Hoài Nhơn và đến nay đã phát triển tới 800 hộ dân với 3.200 lao động trực tiếp tham gia sản xuất cũng như giữ “hồn nghề truyền thống”.

Làng nghề dệt chiếu Chương Hòa có tới 800 hộ dân tham gia sản xuất. Ảnh: Hải Phong

Sản phẩm chiếu dệt tại làng Chương Hòa được nhiều du khách trong nước ưa chuộng mua về trải giường hoặc làm quà tặng người thân, bạn bè. Thậm chí khách từ Đông Nam Á, châu Âu, châu Mỹ…cũng từng mua chiếu Chương Hòa khi ghé thăm Bình Định.

- Hướng dẫn di chuyển đến làng nghề dệt chiếu Chương Hòa:

• Có nhiều cách di chuyển đến làng nghề bằng đường bộ như đi xe máy theo quốc lộ 1, tuyến ĐT 639, đường Tây tỉnh hoặc đi bằng đường sắt và xuống các ga Bồng Sơn, Tam Quan.
• Còn với những vị khách chọn đi bằng đường thủy, bạn đi theo đường biển vào các bến cá nhỏ nằm dọc tuyến biển hoặc vào cảng cá Tam Quan. 
   

2.7. Làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ, Trà Vinh

Hình thành từ khoảng cuối thế kỷ XIX, làng nghề dệt chiếu Cà Hom - Bến Bạ đến nay vẫn được người dân gìn giữ và phát triển trở thành một điểm đến tham quan thu hút khách du lịch khi tham gia tour miền Tây.

Làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam này nằm trên địa phận hai ấp Cà Hom và Bến Bạ của xã Hàm Giang, huyện Trà Cú. Hiện nơi đây có quy mô khoảng 500 khung dệt, tạo công ăn việc làm ổn định cho khoảng một ngàn lao động trong vùng.

Tại Cà Hom - Bến Bạ sử dụng cây tra làm nguyên liệu dệt chiếu. Ảnh: Minh Khởi

Bên cạnh các nguyên liệu quen thuộc là cói và đay thì tại Cà Hom - Bến Bạ còn sử dụng một loại cây đặc trưng của vùng là cây tra. Đây là loại cây sống dưới nước ven các con sông, kênh rạch; người dân thường tách lấy vỏ mang về ngâm nước, phơi khô rồi mang đi xé thành sợi. Sợi cây trac cho ra nhiều sản phẩm chất lượng không thua kém gì cói và đay.

Màu dùng để nhuộm sợi tại làng nghề được lấy hoàn toàn từ tự nhiên. Làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ nổi tiếng với chiếu có ba màu: màu trắng của lác, đỏ của giang và màu vàng từ nghệ.

Làng nghề nổi tiếng với những chiếc chiếu có màu trắng của lác, đỏ của giang và màu vàng từ nghệ. Ảnh: VOV

- Hướng dẫn di chuyển đến làng nghề dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ:

• Xe máy: Từ TP. Hồ Chí Minh, bạn có thể đi theo quốc lộ 53 hay cao tốc Trung Lương (đường rộng hơn, ngắn hơn so với QL53 khoảng vài chục km) để đến Trà Vinh. Sau khi đến tỉnh, bạn tra google maps hoặc hỏi đường người dân đến làng dệt chiếu Cà Hom – Bến Bạ.
• Xe khách: Có rất nhiều hãng xe khách uy tín như Mai Linh, Tân Cường, Thanh Thúy…có tuyến chạy từ TP. Hồ Chí Minh đến Trà Vinh. Sau khi xuống ở bến xe, bạn tiếp tục bắt xe ôm hoặc taxi để di chuyển đến làng nghề.
   

3. Những điều bạn cần lưu ý khi ghé thăm các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam

Tham quan các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam, đừng quên lưu ý những thông tin sau:

- Vì đa phần các làng chiếu đều nằm ở vùng ngoại ô nên trong quá trình di chuyển, bạn nên kết hợp hỏi đường người dân để đảm bảo đi đúng hướng.

- Khi trải nghiệm tham gia vào quá trình sản xuất chiếu dệt thủ công, bạn cần lưu ý tuân thủ đúng theo hướng dẫn của các nghệ nhân.

- Các sản phẩm chiếu dệt chất lượng và có tính thẩm mỹ cao là món quà lưu niệm ấn tượng mà bạn có thể cân nhắc mua về tặng người thân, bạn bè.

- Khung cảnh đầy màu sắc tại các làng chiếu rất thích hợp để bạn diện trang phục truyền thống như áo dài, áo bà ba (nếu ghé thăm làng chiếu ở miền Tây)...Các tín đồ đam mê sống ảo nhớ lưu ý thông tin này nhé.

>>Xem thêm: Lạc bước giữa thế giới đại dương tại 6 thủy cung đẹp ở Việt Nam

Ghé thăm, tìm hiểu các làng nghề dệt chiếu ở Việt Nam là trải nghiệm khó quên mà bạn không nên bỏ lỡ trong hành trình du lịch khám phá văn hóa bản địa đặc sắc.

Thu Hằng