Chuyện độc lạ: Lọ nước hoa cổ điển sống tới 150 năm trong con tàu đắm đáy biển Bermuda

Sau khi câu chuyện về con tàu đắm ngoài khơi bờ biển Bermuda được tiết lộ vào tháng 2/2011, người giám hộ đảo đảo Philippe Max Rouja đã đi khảo sát và phát hiện một phần chiếc thuyền bị lộ.

Con tàu Mary Celestia bị chìm vào năm 1864, nằm trong rạn san hô dưới biển Bermuda. Trên thực tế, hơn 300 tàu đã “chôn mình” quanh đảo. Mỗi tàu có lịch sử và hiện vật riêng. Nhưng đây không phải là câu chuyện về con tàu đắm. Đây là câu chuyện về thứ nước hoa cổ điển bị mất trong lịch sử.

Sau một tuần kiểm tra xác tàu, một nhóm thợ lặn và nhà khảo cổ đã tìm thấy một số cổ vật, bao gồm giày, rượu và hai lọ nước hoa nhỏ. Chúng được đóng gói cùng nhau, có thể là quà tặng. Các chai dường như còn nguyên vẹn. Dòng chữ khắc trên đó là: “Piesse and Lubin London”.
 

Tiến sĩ Philippe Max Rouja, người giám sát những con tàu đắm lịch sử của Chính phủ Bermuda, dọn sạch các lớp cát “phi lịch sử” trong cuộc điều tra khảo cổ học về con tàu Mary Celestia bị đắm. Ảnh: Look Bermuda

Rouja mang đến cho Isabelle Ramsay-Brackstone, chủ một cửa hàng nước hoa địa phương tên là Lili Bermuda. Ramsay-Brackstone ngay lập tức biết rằng đây là phát hiện quý giá.

“Vào những năm 1800, London là một trung tâm nước hoa. Piesse and Lubin là tên của một cửa hàng nước hoa nổi bật trên phố Bond. Đây chính là loại nước hoa mà Nữ hoàng Victoria sẽ xức lên người.” Ngay lập tức, Ramsay-Brackstone muốn tái tạo lại thứ mùi hương 150 năm ấy.

Theo luật Bermuda, tất cả các cổ vật được phục hồi từ dưới biển đều trở thành tài sản của chính phủ, nên những lọ nước hoa cổ điển ấy sẽ nằm trong bộ sưu tập Viện thám hiểm dưới nước Bermuda. Ramsay-Brackstone xin phép giữ lại để theo đuổi nghiên cứu. Cô tìm đến Jean Claude Delville, người làm việc cho Drom Fragrances, công ty nước hoa nổi tiếng với khả năng thiết kế ngược công thức hóa học bằng cách đọc thành phần phân tử của mùi hương, tiết lộ tên của các hợp chất hóa học liên quan, một kiểu phân tích DNA nước hoa.
 

Lọ nước hoa cổ điển Piesse và Lubin lấy từ tàu con tàu đắm. Ảnh: Atlas Obscura

Sau khi cẩn thận loại bỏ các khoáng chất ra khỏi lọ và mở ra, Ramsay-Brackstone và Delville đã thưởng thức mùi hương. Một lọ cho mùi hôi thối. Thật không may, nước biển đã thấm vào bên trong và làm hỏng mùi hương. Nhưng mẫu vật khác vẫn sống sót nguyên vẹn sau 150 năm dưới nước.

Theo bộ đôi, thứ nước hoa cổ điển này có mùi cam, cam bergamot và bưởi, thoang thoảng hương hoa và gỗ đàn hương. Ngoài ra còn có “note động vật”, giống như cầy hương hoặc ambergris, có nguồn gốc từ các tuyến động vật trong thế kỷ 19.

Không giống như hầu hết các loại nước hoa hiện đại phân thành nữ (note hoa, note trái cây) và nam (note gỗ), thứ nước hoa 150 năm tuổi này có cả hai. Với nước hoa cổ điển, các nhà điều chế hương không phân biệt giới tính.

Hai người phân tích ra được nước hoa cổ điển này có các hydrocarbon, axit và các hóa chất khác. Nhưng đọc phân tử thì dễ, chứ tìm ra hợp chất liên quan mới khó.
 

Isabelle Ramsay-Brackstone. Ảnh: Lili Bermuda

Ramsay-Brackstone và Delville đã cố gắng tìm kiếm biên niên sử nước hoa để tìm mùi hương được tạo ra bởi đồng sở hữu Piesse and Lubin, Septimus Piesse. Piesse là một nhà hóa học và một chuyên gia nước hoa, cũng viết sách về việc tạo ra mùi hương, nhưng nhiều tài liệu của ông đã bị mất. Song ông nổi tiếng vì đã sản xuất một loại nước hoa rất phổ biến có tên là Bouquet Opoponax. Vì vậy, hai nhà chế tạo nước hoa đã quyết định chất bí ẩn trong lọ có khả năng là tiền thân của sản phẩm đó. Than ôi, họ cũng không tìm thấy danh sách các thành phần ông đã sử dụng trong Bouquet Opoponax.

Vì vậy, Ramsay-Brackstone và Delville khứu giác của chính mình. Sau rất nhiều lần ngửi và đoán, bộ đôi đã tìm ra một vài thành phần chính, bao gồm hoa cam, hoa hồng, gỗ đàn hương và vanilla.
 

Quảng cáo nước hoa Piesse và Lubin trên tạp chí từ những năm 1890. Ảnh: Atlas Obscura

Làm ra đúng thứ nước hoa nguyên bản không phải chuyện dễ dàng. Đặc biệt khi bạn nhìn vào nước hoa cổ điển với các thành phần tự nhiên được làm từ thực vật và động vật, ngay cả khi bạn phân tích bằng máy móc hiện đại, có hàng trăm phân tử có thể có mặt với số lượng rất thấp, nhưng có tác động rất lớn đến mùi

Hai người quyết định tìm đến các lựa chọn thay thế hiện đại cho cầy hương và ambergris, các thành phần có nguồn gốc động vật sẽ ngày nay là phi đạo đức. Thay vì sử dụng những thành phần gây tranh cãi, bộ đôi đã chuyển sang các phân tử xạ hương nhân tạo, ngày nay được thiết kế trong phòng thí nghiệm an toàn và đáng tin cậy. “Tôi đã tìm thấy một loại xạ hương tổng hợp rất đặc biệt gọi là exaltone. Nó mang đến vẻ đẹp cuối cùng cho mùi hương”, Delville nói.
 

Jean-Claude Delville quan sát cẩn thận chất lỏng bên trong lọ. Ảnh: Lili Bermuda

Ngoài việc tìm kiếm các lựa chọn thay thế thời hiện đại cho mùi hương của thế kỷ 19, nhóm nghiên cứu còn phải sử dụng các dung môi khác nhau. Những thứ được Piesse sử dụng 150 năm trước là chất gây kích ứng da. Nhưng hồi đó không được mấy quan tâm vì những người thời đại 1800 không xức trực tiếp nước hoa lên da. Họ xức lên áo choàng và khăn quàng cổ để bảo vệ bản thân khỏi mùi hôi thối của những con đường bẩn thỉu ở London.

Một khi giải quyết được các thành phần, hai nhà chế tạo nước hoa vẫn phải tìm ra tỷ lệ chính xác bằng cách thử, thử và thử. Mất khoảng hàng trăm lần và vài tháng, cuối cùng, khi họ đến gần với những gì họ cho là công thức ban đầu, Delville đã bay tới Bermuda. Mùi hương địa phương tự nhiên hiện diện trong không khí biển, muối và cát, thậm chí cả độ cao có thể ảnh hưởng đến cách cảm nhận mùi, Delville giải thích.

“Bạn phải thực hiện những bước cuối cùng tại địa điểm mà bạn sẽ tung ra mùi hương của mình. Cả hai chúng tôi đều đồng ý về những gì cần phải thực hiện. Chúng tôi phải tăng nồng độ của hoa cam và gỗ đàn hương.”
 

Lọ nước hoa mới trong cửa hàng Lili Bermuda. Ảnh: Atlas Obscura

Hai nhà sáng chế đặt tên cho sáng tạo của họ là Mary Celestia. Đặt tên theo con tàu đắm không phải để tưởng nhớ điều gì. Chỉ là họ coi lọ nước hoa cổ điển ấy vốn là một món quà, và họ muốn tôn vinh mối quan hệ ấy. “Nước hoa, thậm chí 150 năm trước, là món quà thân mật giữa hai người có tình cảm sâu sắc với nhau”, Isabelle Ramsay-Brackstone nói.

Ramsay-Brackstone đã tung ra phiên bản Mary Celestia giới hạn vào tháng 9/2014, một thế kỷ rưỡi sau khi con tàu bị đắm. 1.854 lọ được bán ra, nhằm đánh dấu năm con tàu bị đắm. Cô dùng số tiền ấy để quyên góp cho hội thợ lặn dạy cho các chàng trai người Croatia cách lặn, một kỹ năng quan trọng trên đảo.

Tái tạo nước hoa là một thành tựu thực sự. Thông thường, khi các mùi hương được tái tạo dựa trên các phân tích sắc khí, chúng thiếu đi độ “phức tạp” mà dễ bị cào bằng.
 

Nước hoa Mary Celestia rất được ưa thích. Ảnh: Pinterest

Nhưng đó không phải là những gì đã xảy ra với sự hồi sinh đặc biệt này. Mary Celestia đã thu hút sự chú ý. Phiên bản giới hạn hết nhanh chóng và khách hàng muốn nhiều hơn nữa. Ngày nay, Mary Celestia được bán tại Lili Bermuda và trực tuyến với giá 130 USD. Họ cũng bán bản mini với giá 35 USD.

Càng thấm thời gian, nước hoa càng trở nên mặn mà, như rượu vậy. “Thời gian càng trôi, cá tính càng mạnh mẽ. Những gì Piesse đã làm cách đây một thế kỷ rưỡi là ma thuật. Và chúng ta đang tận hưởng thứ ma thuật ấy”, Delville, người sau đó đã sáng lập công ty The Society of Scent, trầm ngâm.

Phong Sa