Rằm tháng giêng - Ngày hội của người Mông Khuổi Ỏ

Theo những người già trong thôn kể lại thì ngày 15 tháng Giêng hàng năm có một ý nghĩa hết sức quan trọng đối với đồng bào dân tộc Mông. Nó không chỉ đơn thuần là dịp gặp gỡ giao lưu mà còn là ngày giã biệt năm cũ để bắt đầu bước vào một năm lao động sản xuất mới. Những gì đã vay, đã mượn, đã xảy ra… sẽ được người Mông ngồi lại với nhau trong ngày này để giải quyết dứt điểm, cho một năm mới nhiều may mắn hạnh phúc.

Đã từ rất lâu, hội xuân của đồng bào dân tộc Mông (thôn Khuổi Ỏ, xã Nhạn Môn huyện Pác Nặm) được biết đến là ngày hội lớn, tổ chức muộn nhất trên địa bàn huyện, chính vì vậy, không chỉ đồng bào Mông mà rất nhiều dân tộc khác trong vùng đều háo hức được đến dự hội. Khắp các ngả đường, từng tốp nam, nữ trong trang phục sặc sỡ của dân tộc hối hả về nơi trảy hội. Nhiều người ở những bản xa, cheo leo trên các triền núi mờ sương vẫn lặn lội đường xa, đi bộ từ hôm trước để kịp vào ngày hội. Với họ, đi hội đơn giản lắm, có thể chỉ tham gia một trò chơi, gặp lại một người bạn từ hội xuân năm trước đến giờ chưa gặp, hay thổi một điệu khèn, uống một chén rượu xuân…
 

Hội xuân vẫn diễn ra với những trò chơi dân gian mà hiện nay còn ít người biết đến và khó được tìm thấy trong các lễ hội khác trên địa bàn tỉnh như trò chơi đánh cù (đánh quay), ném pao. Trong ngày hội, trò chơi đánh cù không chỉ là trò chơi của riêng các bé trai mà còn có sự tham gia của các nam thanh niên và cả những người già; sự hấp dẫn của trò chơi là sự khéo léo của người đánh quay khi giật dây thả con quay xuống đất quay tròn và phát ra âm thanh rất vui tai. Trong khi trò chơi đánh cù thu hút sự tham gia của cả các bé trai, nam thanh niên thì trò chơi ném pao dành cho nam, nữ thanh niên chưa vợ, chưa chồng chơi theo tục giao duyên. Chuẩn bị cho trò chơi ném pao trong ngày hội, các cô gái Mông đã chuẩn bị quả pao (giống như quả còn của người Tày) trước đó một tháng. Tham gia ném pao, các cô gái, chàng trai Mông mặc trang phục truyền thống của dân tộc; chia làm hai đội một bên là các cô gái và bên kia là các chàng trai, ném pao cho nhau. Đây là dịp để nam, nữ thanh niên tìm hiểu, kết duyên với nhau. Xưa nay, đã có rất nhiều đôi trai gái thành vợ, thành chồng từ trò chơi ném pao này.

Thiếu nữ Mông đi trẩy hội với những quả pao đã chuẩn bị trước

Tại ngày hội này, các chàng trai Mông có dịp trổ tài thổi khèn - một nét sinh hoạt văn hóa gắn liền với đời sống của đồng bào dân tộc Mông. Các trò chơi dân gian khác như chọi gà, chọi bò… cũng thu hút đông đảo người xem, trò chơi mang ý nghĩa thể hiện cho sức mạnh, sự dẻo dai, đoàn kết, phát triển của đồng bào Mông.

Theo kinh nghiệm du lịch Bắc Cạn đến với ngày hội, du khách còn được thưởng thức mèn mén - món ăn truyền thống của đồng bào dân tộc Mông được làm bằng ngô xay; đặc biệt, đến vui hội, du khách còn được thưởng thức các món thịt chó được chế biến theo công thức riêng của người Mông.

Được biết, hội xuân ở Khuổi Ỏ do chính người dân trong thôn góp sức tổ chức, lễ hội tuy đơn giản, quy mô nhỏ nhưng mang đậm màu sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Mông, một nét văn hóa độc đáo, không pha trộn.